Angst en HSP

Hooggevoeligheid en angst: hoe ga je hiermee om?

Een HSP’er heeft een diepgaande en intense belevingswereld. Een eigenschap die maakt dat angst ook intenser beleefd wordt. Veel hooggevoelige mensen worstelen met angst omdat het een bepalende rol heeft in hun leven. Vanuit de angst (voor de angst soms) vermijd je mensen en situaties. Ook wil je alles controleren in de hoop dat je niet in situaties terecht komt die je angst erger maken.

In dit uitgebreide blog gaan we in op hoe angst werkt bij een HSP’er. Hoe voelt angst, waarom is dit zo heftig, wat zijn de gevolgen en wat is het verband met Rejection Sensitivity. Maar ook: hoe doorbreek je het patroon van angst en wat is het verband met zelfzorg.

Hoe ervaart een HSP’er angst?

Als HSP’er heeft angst een diepere impact op je systeem. Doordat je gevoeliger bent voor prikkels en signalen uit de omgeving ben je vatbaarder voor angst.

Je ervaart angst intenser dan andere mensen. Kleine zorgen kunnen voelen als grote problemen. Je maakt je zorgen over dingen die kunnen gebeuren. Ofwel je ziet makkelijk beren op de weg. Dat kan zo verlammend werken, dat het je dagelijks leven moeilijker maakt.

Het is goed om je te realiseren dat angstgedachten angstgevoelens versterken. En andersom ook. Hier zit een belangrijke kern voor HSP’er. Doordat je overanalyseert en vaak goed aanvoelt wat er zou kunnen gebeuren creëer je gedachten die je gevoelens versterken.

Verhoogd omgevingsbewustzijn

Ook heb je als HSP’er een verhoogd bewustzijn van jouw omgeving en van subtiele signalen die anderen misschien niet opmerken. Dit zorgt ervoor dat je je meer bewust bent van mogelijke gevaren. Deze angstgevoelens zijn dus letterlijk aanwezig.

In energie vervloeien met de ander

Daar komt bij dat je de emoties van andere mensen makkelijk oppikt. Als HSP’er kun je letterlijk vervloeien met de energie van een ander. Je weet dan niet waar jouw energie begint, en de energie van de ander eindigt.

Dat betekent dat je de angst van een ander voelt alsof het van jou is. Ben je niet in staat om je eigen energie goed te onderscheiden van de ander dan kan het zijn dat je de angstgevoelens van een ander verwerkt. Je kunt je voorstellen dat dit ervoor zorgt dat je eigen angst nog een keer zo heftig voelt.

Hoe voelt angst in jouw lijf: de symptomen

Angst kan heel heftig voelen in je lijf. Alsof er een storm door je heen raast. Je voelt je opgejaagd, heb last van benauwdheid, krijgt geen adem, voelt je verward of hebt het gevoel dat je de controle verliest. Het kan er zelfs voor zorgen dat je hyperventileert of een paniekaanval krijgt.

Je overlevingsmechanisme & angst

Angst zet jouw overlevingsmechanismen in werking. Wanneer je lijf angst opmerkt, kiest het een modus waarmee het zichzelf in veiligheid brengt. De belangrijkste overlevingsmechanismen zijn vechten, vluchten, bevriezen en fawnen. In de oertijd was dit mechanisme cruciaal.

Stel je even voor dat je als oerbewoner bramen ging plukken. Je kwam een tijger tegen. Je voelde angst. Dan is het handig dat je iets deed waarmee je jezelf in veiligheid bracht. Je systeem had vier keuzes:

  1. Vechten: je gaat in gevecht met de tijger. Je pakt je bijl en denkt: ‘kom maar op’.
  2. Vluchten: je rent hard weg in de hoop dat je harder loopt dan de tijger.
  3. Bevriezen: je bevriest, waardoor je je gevoel uitschakelt en niet meer voelt hoe groot je angst is.
  4. Fawnen: je bent conflictvermijdend en gaat de tijger pleasen. Je maakt het hem naar de zin. Misschien houdt de tijger wel van bramen …

Zonder gekheid: dit zijn de vier manieren waarop je lijf reageert wanneer je te maken hebt met angst. Hoe reëel of irreëel de angst ook is, wanneer je lijf de angst signaleert, gaat dit mechanisme werken. Dit neemt je rationele denken over. Het is een primaire reactie.

Voor een HSP’er is de fawnreactie herkenbaar. Doordat je empathisch bent en hebt geleerd om te reageren op signalen in de omgeving heb je geleerd om jezelf weg te cijferen. Vaak voelde je een conflict al mijlenver van tevoren aankomen. Uit angst voor dit conflict heb je pleasegedrag ontwikkeld.

Angst en HSP

Waar ben je bang voor als HSP’er?

Als HSP’er kun je worstelen met heel wat angsten:

Sociale Angst

Veel HSP’ers herkennen zich in sociale angst. Dit gaat over angst in sociale situaties, in verbinding met andere mensen dus. Je bent bang dat anderen negatief over je denken, je klapt dicht in een gesprek of tijdens een presentatie of je vindt het onwijs spannend om je mening te delen. Onder deze angst ligt vaak de angst voor afwijzing of kritiek.

Zoomen we hier verder op dan zien we dat de angst voor afwijzing veel voorkomt bij HSP’er.

Grote mensenmassa’s

HSP’er kunnen bang zijn voor grote mensenmassa’s. Dit voelt vaak heftig en overweldigend.

Angst om fouten te maken

Je bent bang om fouten te maken. Dit geeft namelijk gedoe. Je krijgt te maken met feedback of kritiek. Of andere mensen worden boos omdat je iets niet goed hebt gedaan. Dit werkt faalangst in de hand.

Angst voor conflict

Veel HSP’ers zijn bang voor conflicten omdat hier vaak heftige emoties bij komen kijken. Boosheid, verdriet, schaamte en schuld ervaar je als zeer intens en dus vermijd je het liever. Ook omdat dit makkelijk raakt aan het gevoel dat je niet goed bent, de angst om afgewezen te worden of de angst om niet begrepen te worden.

Angst voor veranderingen

Voor een HSP’er kunnen veranderingen lastig zijn. Het duurt vaak even voordat je een verandering hebt verwerkt. Het gaat erom dat veranderingen prikkels geven en dat je meer tijd nodig hebt om deze te verwerken.

De ironie: bang om te voelen

Het klinkt ironisch: maar als HSP’er kun je bang zijn om te voelen. Omdat je zo subtiel waarneemt en voelt zijn dingen erg overweldigend. Je hebt niet geleerd hoe je hier mee om moet gaan, dus vermijd je dit liever. Je bent dus bang om te voelen.

Existentiele angst

Als HSP’er houd je van diepgang en ben je bezig met grote levensvragen en de betekenis van het bestaan. Dit kan samengaan met angsten die betrekking hebben op de zin van het leven, de dood, vergankelijkheid of het vinden van een levensdoel.

Vrouw hangend op een hekje

Kan ik je helpen?

Ben je klaar om jouw ontwikkelbehoefte te verkennen en te ontdekken wat Liemburg Voorwaarts in Ontwikkeling voor jou kan betekenen? Plan een focusgesprek en zet de volgende stap in jouw persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Angst voor afwijzing: Rejection Sensitivity

De angst voor afwijzing, ook wel Rejection Sensitivity genoemd is zeer herkenbaar voor hooggevoelige mensen. Als kind heb je vaak te maken gehad met afwijzing. Je gevoeligheid werd niet begrepen.

Je bent jezelf vervolgens gaan aanpassen in de hoop dat je liefde zou krijgen en je gevoelens van afwijzing niet meer zou voelen. Deze gevoelens zijn zo heftig dat je mechanismen creëert om deze angst maar niet meer te voelen. Zo kan het zijn dat:

  • Je andere mensen gaat pleasen in de hoop dat ze jou zien.
  • Je perfectionistisch gedrag laat zien. Hiermee voorkom je dat je fouten maakt in de hoop dat de ander je dan niet afwijst.
  • Je oververantwoordelijk gedrag laat zien. Dus je gaat verantwoording pakken voor dingen die niet van jou zijn. In de hoop dat de ander je ziet staan als je maar zoveel mogelijk oplost.
  • Jij je aan gaat passen aan anderen zodat je een ander niet in de weg loopt. Hiermee vermijd je altijd conflict waardoor er geen afwijzing volgt.
  • Je nog harder je best doen dan dat je al deed. Dat kan zijn door meer uren te werken of nog meer te sporten. Zodat een ander, maar ziet hoe goed je het doet.
  • Je controlegedrag gaat vertonen. Door invloed uit te oefenen op de ander gebeuren er geen onverwachtse dingen. Hiermee probeer je een mogelijke afwijzing te voorkomen.
  • Je geen grenzen aangeeft omdat je bang bent dat de ander je zal afwijzen.
  • Je geen keuzes maakt omdat je bang bent dat je een ander daarmee voor het hoofd stoot.
  • Je codependent gedrag gaat vertonen. Dit duidt op codependentie, wat betekent dat je jezelf volledig weggeeft in relatie tot de ander.
  • Je schiet in je hoofd waardoor je gaat overanalyseren. Je komt in een cirkel waar je bijna niet meer uitkomt.
  • Je trekt je dingen persoonlijk aan, omdat je het gevoel hebt dat het altijd aan jou ligt.

Je begrijpt dat deze mechanismen niet helpend zijn. Je verloochent jezelf namelijk. Wanneer jij jezelf altijd wegcijfert, betaal je hier een prijs voor.

Zelfzorg en angst: durf jij ruimte te pakken?

Zelfzorg is lastig voor een HSP’er. Dit komt doordat je jouw eigen ruimte moet pakken wanneer je voor jezelf kiest. Wil je een uur wilt wandelen dan ben je niet beschikbaar voor anderen. Dat is ingewikkeld omdat je altijd afgestemd bent op de ander. Wat als iemand je nodig heeft? Kun je niet beter die ene klus voor je werk afmaken in die tijd?

Zelfzorg gaat altijd over je ruimte pakken. Hier zien we direct een verband met het familiesysteem. Binnen Voorwaarts in Ontwikkeling werken we met familieopstellingen. Met een familieopstelling kun je onzichtbare dynamieken zichtbaar maken in een familiesysteem.

Jouw familiesysteem bestaat uit jouw gezin van herkomst, je eigen gezin, je voorouders en de generaties daarvoor. In dit systeem heeft iedereen een plek. Wanneer je op de goede plek staat, stroomt het leven voor jou. Is dit niet het geval, dan kan het zijn dat het leven stroperig voelt.

Met op je eigen plek staan bedoelen wij dat je als kind van je ouders op een kindplek staat. Dat betekent dat je niet voor je ouders zorgt en dat je kind mag zijn.

Dit klinkt mooi, alleen de praktijk is vaak weerbarstiger. Er kunnen dingen gebeuren in je leven (je jeugd) waardoor je van je plek bent gestapt in het familiesysteem. Wanneer je emotioneel afwezige ouders hebt gehad kan het zijn dat je voor ouders bent gaan zorgen. Bijvoorbeeld wanneer je een narcistische vader of moeder hebt. Voor een HSP’er is dit herkenbaar omdat je als geen ander hebben aangevoeld wat je ouders nodig hadden. Je gaat dan op de plek van je ouders staan. Dit noemen we parentificatie.

Dit mechanisme heeft invloed op je volwassen leven. Voor jezelf kiezen gaat samen met gevoelens van schuld en schaamte. Dus dat uurtje wandelen in het bos geeft schuldgevoelens.

Je had toch ook iets anders kunnen doen en wat als het met je vader, moeder, partner, baas of kind niet goed gaat. Deze ruimte pakken zonder schuldgevoel is lastig. En zelfzorg dus ook.

Angstig en hooggevoelig

Het verband met grenzen stellen

Zelfzorg valt of staat ook met het stellen van gezonde grenzen. Met het stellen van een grens bepaal je waar jouw ruimte begint en eindigt. Grenzen starten vanuit jou. Wat wil je, waar heb je behoefte aan, wanneer ben je toe aan rust? Voor een HSP’er zijn grenzen ingewikkeld. Soms vervloei je zo met de ander dat je jouw grenzen niet goed voelt.

Met het stellen van grenzen bestaat de kans dat je anderen teleurstelt. Belt je moeder om te vragen of je een kopje thee wilt drinken, terwijl jij net een avondje rust wilt dan vraagt dit een grens van jou. De kans is alleen wel aanwezig dat je moeder teleurgesteld is.

Daar heb je mee te dealen, alleen raakt dit voor jou aan gevoelens van schuld en afwijzing. Wat als je moeder je niet meer leuk vindt of wat als dit afbreuk doet aan jou als mens? Misschien moet je dan toch maar even langsgaan voor een kopje thee. Uit angst voor de reactie van de ander stel je geen grens. Dat is de omgekeerde wereld.

Gevolgen van angst

Worstel je met angst dan kan dit vervelende gevolgen hebben:

Stress en burn-out

Stress en een mogelijke burn-out liggen op de loer als je worstelt met angst. Je lijf staat continu in de overlevingsstand. Je voelt je opgejaagd en hebt fysieke klachten. Je slaapt slechter waardoor je vermoeid bent. Dit versterkt je angstgevoelens. Daar komt bij dat je prikkelbaar bent (dus sneller overprikkeld) en je in een constante staat van spanning bent.

Zijlijn van het leven:

Overmatig veel angst kan ervoor zorgen dat je aan de zijlijn van het leven komt te staan. Je begeeft je maar niet onder de mensen, dan krijg je ook geen kritiek of negatieve feedback. Wanneer je veilig in je eigen huis zit kan een rotopmerking van een ander je geen pijn doen. De prijs die je betaalt, is hoog, want net als ieder ander heb je behoefte aan verbinding.

Geen initiatief nemen:

Je laat kansen schieten vanuit angst. Een nieuwe baan, een hogere functie, trainer worden bij de sportclub. Je doet het niet omdat je bang bent voor afwijzing of kritiek.

Vatbaar voor een narcist

Wanneer je geen grenzen aangeeft, makkelijk vervloeit met de ander en bang bent voor afwijzing ben je vatbaar voor een narcist (of andere toxische relaties). Een narcist voelt het feilloos aan wanneer je worstelt met dit soort thema’s en vraagstukken.

Vrouw hangend op een hekje

Kan ik je helpen?

Ben je klaar om jouw ontwikkelbehoefte te verkennen en te ontdekken wat Liemburg Voorwaarts in Ontwikkeling voor jou kan betekenen? Plan een focusgesprek en zet de volgende stap in jouw persoonlijke en professionele ontwikkeling.

Alles willen controleren

Angst geeft een gevoel van onzekerheid en kwetsbaarheid. In een poging om je veilig te voelen, kun je de neiging hebben om controle te willen uitoefenen op je omgeving en in bepaalde situaties. Je denkt dat als je alles onder controle hebt, je minder kans hebt om geconfronteerd te worden met de uitkomst van dat waar je bang voor bent. Dit is natuurlijk een illusie. Alleen de controledrang speelt wel een bepalende rol in je leven.

Ten eerste is het niet altijd fijn voor de mensen in je omgeving. Wanneer je bang bent dat je partner je verlaat en jij je te veel vastklampt aan hem of haar is dit enorm beklemmend.

Ten tweede verlies je een stukje spontaniteit om gewoon te leven. Onverwachtse dingen te doen. Het leven de kans te geven om voor je te werken.

Angst en overprikkeling?

Angst en overprikkeling zijn met elkaar verbonden. Als HSP’er raak je makkelijk overprikkeld omdat je gevoelig bent voor prikkels. Zie het maar als een emmer die overloopt wanneer er te veel water in zit. In jouw emmer kunnen een beperkt aantal prikkels.

Zit de emmer vol, dan ben je overprikkeld. Je wordt dan chagrijnig, je bent moe en je vindt het lastig om situaties goed te overzien. Je emmer kan vol raken door zowel sensorische prikkels (zoals geluiden, geuren, lichten) als emotionele prikkels (zoals intense emoties, stress).

Wanneer je overprikkeld bent, kan dit angst versterken of zelfs veroorzaken. De constante overbelasting van prikkels brengt je zenuwstelsel in een staat van alertheid en hypergevoeligheid. Dit versterkt je angstgevoelens. Je ziet dat dit een vicieuze cirkel is.

Het verklaart ook waarom een HSP’er zich zo gevangen kan voelen in angst. Ergens moet je de cirkel doorbreken, maar dat is lastig.

  • Doordat je hooggevoelig bent, ben je gevoelig voor prikkels. Goed voor jezelf zorgen is belangrijk, maar ook lastig.
  • Deze gevoeligheid voor prikkels zorgt dat je sneller angst voelt. Raak je prikkelemmer vol dan voel jij je opgejaagd en gestrest. Dit versterkt angst.
  • Eigenlijk moet je nu ingrijpen en tijd voor jezelf pakken. Hiermee leeg je de prikkelemmer en creëer je verwerkingstijd voor jezelf.
  • Dit doe je vaak niet omdat je het lastig vindt om ruimte voor jezelf te pakken.
  • Gevolg is dat je doordoet, waardoor je nog meer overprikkeld raakt.

Wanneer je dit doet, zonder aan jezelf te werken, kun je spreken van destructief gedrag voor jezelf. Gelukkig kan het anders.

Gratis ebook (noodplan voor HSP’ers)

In dit gratis e-book vind je handige tips voor hooggevoelige mensen. Voorkom dat je te veel energie verspilt en hooggevoeligheid als een negatieve eigenschap gaat zien. Download dit e-book nu gratis en ontvang ‘m direct in je mailbox.

Binnen een paar minuten in je mailbox. Je kunt direct aan de slag

Hoe ga je als HSP’er om met angst?

Er zijn verschillende manier om te dealen met angstgevoelens als HSP’er.

Waar ben ik, waar ben jij?

Als HSP’er ben je geneigd om van buiten naar binnen te leven. De kunst is om dit om te draaien. Zodat jezelf weer het centrum wordt van jouw leven. Je zult zien dat je dan ook minder makkelijk vervloeit met de energie van een ander. Je weet dan beter: hier ben ik en daar ben jij. Je pakt de emoties en angsten van de ander niet meer op alsof ze van jou zijn.

Dit is een proces waar je jezelf de tijd voor mag gunnen. Je hebt je hooggevoelige antennes altijd op de buitenwereld gericht. Wat gebeurt er? Is er gevaar? Moet ik ingrijpen?

Nu mag je focus naar binnen. Het is helpend wanneer je de tijd neemt om te schrijven en te reflecteren. Op welke momenten van je dag is je aandacht naar buiten gericht? En waarom: is dat uit angst voor de reactie van een ander of omdat je het echt wilt.

Stap voor stapje creëer je bewustwording. Dit is nodig om je gedrag te veranderen.

De kracht van lichaamsbewustzijn & ademhaling

Doordat angst overweldigend kan zijn heb je een mechanisme ontwikkeld om dit niet te hoeven voelen. Hierdoor ben je uit verbinding gegaan met je lijf.

Terwijl je lijf je ontzettend veel informatie geeft over hoe het in de kern met je gaat. Het is van belang dat je deze verbinding herstelt. Je leert dan een modus te vinden die past bij jouw hooggevoelige systeem. Dit is iets om te koesteren. Je hoeft niet meer te vechten of jezelf uit te schakelen. Je mag voelen wat er is, je mag de verwerkingstijd pakken die nodig is. Hierin schuilt een bijzondere kracht.

Door je te richten op je lichaam en je ademhaling, kun je jezelf gronden in het huidige moment. Je leert om bewust aanwezig te zijn en je aandacht te richten op wat er nu is, waardoor je angstgevoelens worden verminderd.

Familieopstellingen

Een familieopstelling geeft inzicht in de verborgen dynamieken binnen jouw familiesysteem. Hierdoor krijg je diepere inzichten in waarom de dingen in je leven gaan zoals ze gaan. Het stelt je in staat om oude, onbewuste patronen te doorbreken en emotionele blokkades los te laten.

Dus vind je het lastig om jouw ruimte te pakken of worstel je met angsten dan is een opstelling geschikt. Voorwaarts in Ontwikkeling verzorgt online en offline opstellingen. Dit kan met paarden, poppetjes, vloerankers of representanten. Wil je weten wat het verschil is of wat voor jou de beste optie is, neem gerust contact op.

Coaching voor HSP’ers

Voorwaarts in Ontwikkeling is gespecialiseerd in coaching voor hooggevoelige mensen. Worstel je met angst, vind je het lastig om je ruimte in te nemen of vind je grenzen ingewikkeld. Samen gaan we aan de slag met jouw vraagstuk.

Conclusie

Hooggevoeligheid en angst gaan vaak samen. Je komt snel in een vicieuze cirkel terecht. Jij ervaart de wereld op een diepere en intensere manier, wat kan leiden tot verhoogde angstgevoelens. Het is daarom belangrijk om zelfzorg, grenzen stellen, emotieregulatie en zelfacceptatie te integreren in jouw leven. Daarmee doorbreek je de cirkel van angst.

Leuk dat je dit blog leest …

Je leest een blog uit de kennisbank van Voorwaarts in Ontwikkeling. Mijn naam is Marike Liemburg. In de blogs deel ik mijn kennis en ervaring rondom thema’s als codependentie, hooggevoeligheid, coachen met paarden, persoonlijke ontwikkeling, stress, burn-out en rouw en verlies.

Ik vind het ontzettend leuk om mijn kennis en ervaring met je te delen. Denk hierbij aan: