Afwijzingsgevoeligheid: wat is het?

Afwijzingsgevoeligheid, ook wel bekend als Rejection Sensitivity, kan een grote impact op je leven hebben. Mensen met afwijzingsgevoeligheid richten hun aandacht volledig op anderen en zijn hyperalert voor sociale afwijzing. Ze willen het graag goed doen en erbij horen, wat ervoor kan zorgen dat ze situaties gaan vermijden waarin ze negatief beoordeeld kunnen worden.

Deze gevoelens komen vaak voort uit eerdere ervaringen met kritiek, afwijzing of verwaarlozing. Afwijzingsgevoeligheid komt vaak voor bij mensen die hoogsensitief zijn. HSP-ers en/of HSS-ers ervaren emoties namelijk dieper en zijn vaak meer afgestemd op de gevoelens van anderen. Hoewel dit een kracht kan zijn, maakt het hen ook kwetsbaarder voor gevoelens van afwijzing. In ons gratis e-book voor HSP’ers vind je meer tips om hiermee om te gaan. In deze blog onderzoeken we 8 veel voorkomende tekenen van afwijzingsgevoeligheid en hoe het zich manifesteert in verschillende aspecten van het leven.

8 tekenen van afwijzingsgevoeligheid

1. Overdenken van gesprekken en interacties: Mensen met afwijzingsgevoeligheid spelen gesprekken vaak keer op keer af in hun hoofd, op zoek naar verborgen betekenissen of tekenen van afwijzing. Dit over analyseren kan een onschuldige opmerking veranderen in een vermeende belediging. Na een vergadering op het werk kun je bijvoorbeeld uren piekeren of een neutrale opmerking van een collega eigenlijk een kritiekpunt was.

2. Angst voor kritiek: Mensen die gevoelig zijn voor afwijzing, hebben vaak een intense angst voor kritiek. Deze angst is niet alleen beperkt tot openlijk oordelen, maar ook subtiele signalen zoals een afkeurende blik of een vage toon van een stem.

3. Defensieve reactie: Wanneer je je persoonlijk aangevallen voelt, kan je reactie defensief zijn. Voorbeelden hiervan zijn verantwoorden, ontkennen van fouten en extreem emotioneel reageren. 

4. Perfectionisme: Perfectionisme is een veelvoorkomend verdedigingsmechanisme of copingstijl bij mensen met afwijzingsgevoeligheid. Door te streven naar perfectie hopen ze kritiek of oordeel te vermijden. Het nadeel is echter dat perfectionisme kan leiden tot een burn-out, angst en een eindeloze cyclus van zelfkritiek.

5. Gedrag om anderen te pleasen: Veel mensen met afwijzingsgevoeligheid doen aan people-pleasing, waarbij ze er alles aan doen om de goedkeuring van anderen te krijgen. Dit kan betekenen dat ze extra werk aannemen, ja zeggen tegen taken die ze niet willen doen, of hun eigen behoeften onderdrukken ten gunste van anderen. In de hoop dat de ander hun oké of goed genoeg vindt.

6. Vermijden van risico’s en confrontaties: Mensen die gevoelig zijn voor afwijzing vertonen vaak conflict– of confrontatie vermijdend gedrag. Ze vermijden vaak nieuwe situaties waarin ze mogelijk beoordeeld kunnen worden. Ze durven misschien niet te spreken tijdens vergaderingen, een promotie aan te vragen of sociale activiteiten aan te gaan. De angst voor afwijzing weegt zwaarder dan de wens om in actie te komen.

7. Veel verontschuldigen Mensen die last hebben van afwijzingsgevoeligheid verontschuldigen zich vaak, ook op momenten dat het helemaal niet nodig is. Of op momenten dat misschien de ander zich juist wel zou moeten verontschuldigen. Verontschuldigen is het gevolg van de angst om anderen teleur te stellen of af te wijzen.

8. Laag zelfbeeld Een laag zelfbeeld kan het gevolg zijn van de constante angst voor afwijzing. Wanneer elke vorm van kritiek, afwijzing of een neutrale opmerking persoonlijk wordt opgevat, begin je te twijfelen aan je eigen waarde. Het gevolg hiervan kan zijn dat de onzekerheid ervoor zorgt dat jij jezelf negatief beoordeelt. Het gevolg is dat je jouw tekortkomingen uitvergroot en je eigen waarde en kwaliteiten niet (meer) ziet. Het gevolg is een vicieuze cirkel waarin je bang bent voor de afwijzing, waardoor jij jezelf steeds meer bekritiseert, met als gevolg steeds minder zelfvertrouwen en meer angst.

Afwijzingsgevoeligheid en non-identiteit

Mensen met afwijzingsgevoeligheid hebben vaak een negatief zelfbeeld en passen zich aan aan de verwachtingen van anderen. Hierdoor ontwikkelen ze geen authentieke identiteit, maar een ‘vals zelf’, gebaseerd op wat anderen van hen verwachten.

Daarnaast kunnen ze beslissen welke identiteit ze niet mogen aannemen, wat leidt tot een zogenaamde “non-identiteit” – delen van zichzelf die ze afwijzen. Deze zelfafwijzing maakt hen extra gevoelig voor afwijzing door anderen.Voorbeeld: Een kind dat getuige is van huiselijk geweld kan besluiten nooit agressief te zijn. Hierdoor wordt boosheid onderdrukt, wat kan leiden tot problemen met het stellen van grenzen.

Zelfafwijzing

Een andere vorm van afwijzing is zelfafwijzing. Dit zijn vaak momenten waarop je te kritisch bent op jezelf of je tekortkomingen uitvergroot. Misschien herken je jezelf in een van deze situaties:

1.    Je verwijt jezelf dat je fouten hebt gemaakt in het leven

2.    Je voelt je anders dan anderen

3.    Je bent niet tevreden over je uiterlijk

4.    Je denkt dat je dom bent of niet hoog genoeg opgeleid

5.    Je twijfelt over je kwaliteiten

6.    Je kent je kwaliteiten niet

7.    Je denkt dat je onherstelbare fouten hebt gemaakt

8.    Je bent teleurgesteld in jouw prestaties

9.    Je baalt van jezelf omdat jij voortdurend je grenzen overgaat.

Wacht even! Terwijl je dit leest, heb ik een vraag aan jou: Waarom ben je zo hard voor jezelf? Waarom cijfer jij jezelf zo weg? In het leven mag iedereen fouten of verkeerde keuzes maken. Ook mag je tot andere inzichten komen. Als je al last hebt van afwijzingsgevoeligheid, doe er dan geen schepje bovenop en wijs jezelf niet af!

Aan de slag met afwijzingsgevoeligheid

Ben jij nieuwsgierig naar hoe je, jouw afwijzingsgevoeligheid kunt aanpakken? Tijdens een focusgesprek met mij (Marike) kijken we samen naar jouw situatie en ontdekken we welke stappen jou kunnen helpen om hier sterker mee om te gaan. Ik luister graag naar jouw verhaal, zodat we samen kunnen bepalen hoe ik jou het beste kan begeleiden. Ik ont-moet je graag!