Opgroeien met een narcistische ouder: wat doet dit met jou?

Denk jij dat je bent opgegroeid met een narcistische ouder en vraag jij je af wat de impact is op jouw volwassen leven? In dit blog gaan we het hebben over het opgroeien met een narcistische ouder. Dit is geen makkelijk onderwerp, het opgroeien met een narcistische ouder kan voelen als een achtbaan. Er gebeurt continu wat en rustig is het nooit. Vroeger niet, nu ook niet. 

Wanneer je voor het eerst in aanraking komt met de term narcisme en je herkent hier dingen in van je vader of moeder kan er een wereld voor je opengaan. Dit kan bijzonder confronterend zijn. Met dit blog hebben we geprobeerd de belangrijkste dingen voor je op een rij te zetten.

We kijken naar de kenmerken van een narcistische ouder, de impact op je volwassen leven, het verband met hooggevoeligheid en het doorbreken van de patronen die je hebt ontwikkelt in relatie tot deze ouder.

Lees je mee?

Wat zijn de kenmerken van een narcistische ouder?

Als eerste kijken we naar de kenmerken van een narcistische ouder. Ook gaan we in op het verschil tussen een narcistische vader of moeder. Uiteraard verschillen de kenmerken per situatie, ook hang het soms af van of je een dochter of een zoon bent. We hebben geprobeerd de kern te benoemen. Een aantal belangrijke kenmerken:

1. Zelfgerichtheid: Een narcistische ouder is vooral gericht op zichzelf. Ze vinden hun eigen behoeften extreem belangrijk en hebben amper oog voor de behoeften van jou als kind.
2. Manipulatief gedrag: Narcisten zijn in het algemeen erg manipulatief. Ze spelen in op je schuldgevoel en gebruiken tactieken als gaslighting om je te controleren.
3. Gebrek aan empathie: Een narcist is niet in staat om empathie te voelen voor een ander.
4. Voorwaardelijke liefde: Een gezonde ouder houdt onvoorwaardelijk van je. Ongeacht wat er gebeurt en wat je doet. Dit geldt niet voor een narcistische ouder. Ze houden van je onder bepaalde voorwaarden. Je krijgt dus alleen liefde als je doet wat je ouders willen.
5. Gevoel van superioriteit: Een narcistische ouder kan het gevoel hebben dat hij of zij superieur is vergeleken met anderen. Ze kijken neer op anderen en dat laten ze ook duidelijk merken.
6. Heeft altijd kritiek: Bij een narcistische ouder kun je het nooit goed doen, er is altijd kritiek op wat je doet, hoe je er uitziet en wie je bent.
7. Gekrenkt ego: Een narcistische ouder heeft snel een gekrenkt ego. Dat betekent dat bij het minste of geringste ze het gevoel hebben dat je ze beledigd. Dit kan een hoop gedoe en geruzie opleveren.
8. Afhankelijkheid: Een narcistische ouder is afhankelijk van een stukje voeding om een leegte in zichzelf op te vullen. Ze verwachten dat jij dit opvult. Ze laten je niet los en verwachten dat je er altijd staat.
9. Liegen: Een narcistische ouder kan tegen je liegen. Bijvoorbeeld door vreemd te gaan of in andere situaties.
10. Het perfecte plaatje: Voor de buitenwereld lijkt het alsof je bent opgegroeid in een perfect gezin. Een narcistische ouder is een meester in het neerzetten van een schijnwerkelijkheid. In de buitenwereld zijn ze charmant, innemend en vriendelijk. Thuis gedragen ze zichzelf totaal anders. Er is sprake van manipulatie, je loopt op eieren en er kan zelfs sprake zijn van fysieke mishandeling.
11. Respecteren van grenzen: Een narcistische ouder respecteer je grenzen niet. Hoe je ze ook probeert aan te geven. In de kern maakt het niet uit.
12. Straffen: Een narcistische ouder kan je straffen wanneer je iets fout doet. Dit kan bijvoorbeeld met een stiltebehandeling. Dan praten ze simpelweg niet met je, ze negeren je.
13. Extreme woede uitbarstingen: Een narcistische ouder wil ten koste van alles zijn of haar zelfbeeld beschermen. Verliest de narcist de controle of heeft hij/zij het gevoel dat het zelfbeeld bedreigd wordt dan kunnen ze intens boos worden. Als kind probeer je dit ten koste van alles te voorkomen. Dit kan samengaan met fysiek geweld.

Gaslighting: een extra toelichting

Gaslighting is een manipulatieve tactiek die wordt gebruikt om je te laten twijfelen aan je eigen waarnemingen en realiteit. Gaslighting gebeurt wanneer iemand bewust probeert om jou te laten geloven dat wat jij denkt, voelt of hebt waargenomen niet klopt.

Het is een tactiek die veel door narcisten wordt gebruikt. Het kan je het gevoel geven dat je gek wordt. Dit kan bijvoorbeeld door:

• Woorden te verdraaien: Ze kunnen dingen zeggen als: “Dat heb ik nooit gezegd” terwijl je zeker weet dat ze dat wel hebben gezegd. Ze proberen je te laten geloven dat je je dingen verkeerd herinnert.
• Je gevoelens ongeldig te verklaren: Ze kunnen je vertellen dat je overdrijft of dat je je zorgen maakt om niets. Ze maken je belachelijk en proberen je het gevoel te geven dat je emoties niet gerechtvaardigd zijn.
• Twijfel te zaaien: Ze kunnen je laten geloven dat je gek bent, dat je dingen verzint of dat je te gevoelig bent. Ze doen dit om je zelfvertrouwen te ondermijnen en je onzeker te maken.

Het doel van gaslighting is om macht en controle over je te krijgen.

Hieronder zie je een video waarin gaslighting heel duidelijk wordt weergegeven.

Narcistische vader

Een narcistische vader legt de nadruk op autoriteit, macht en controle. Hij gebruikt jou en/of je broers en zussen als een trofee om zijn eigen status en succes te versterken. Denk aan een hoge opleiding of het sporten op hoog niveau. Hij kan ook erg competitief zijn, vooral wanneer je in een periode komt dat je groeit en je een eigen identiteit ontwikkeld.

Narcistische moeder

Ben je het kind van een narcistische moeder, dan is de kans groot dat ze je als een verlengstuk ziet van zichzelf. Dat betekent dat je geen kans hebt gehad om een eigen identiteit op te bouwen. Het ingewikkelde hieraan is dat je moeder eigenlijk niet wil dat je jezelf bent.

Niet raar dat je hier in je volwassen leven mee in de knoop komt. Hierdoor worstel je altijd met jouw eigen rol in deze wereld. Je hebt geleerd op een manier te reageren waarmee je jouw moeder een plezier doet.

Daarnaast kan een narcistische moeder erg manipulatief zijn op een emotioneel niveau. Met behulp van schuld en schaamte probeert ze controle op je uit te oefenen. Ze kan jaloers zijn op de prestaties of onafhankelijkheid van jou of je broers en zussen. Ze probeert je klein te houden om haar eigen gevoel van eigenwaarde te versterken.

Het gouden kind versus het zwarte schaap

In de narcistische dynamiek gebeurt het vaak dat een kind de rol van het zwarte schaap of het gouden kind krijgt. Ben je het gouden kind dan heb je nooit iets verkeerd kunnen doen. Je bent in de ogen van de ouder slim, beter dan anderen en vrijwel perfect. Je wordt voorgetrokken en de ouder houd je altijd de hand boven het hoofd.

Ben je het zwarte schaap dan zit je aan de andere kant van het spectrum. Je kunt niets goed doen en krijgt overal de schuld van. In de ogen van de narcist doe jij alles fout, wat alles te maken heeft met het feit dat de narcist vindt dat hij of zij geen fouten maakt.

Wat heb je als kind gedaan in relatie met een narcistische ouder?

Groei je als kind op met een narcistische ouder dan ben je opgegroeid in een onveilige setting. Je ouders zijn emotioneel afwezig geweest. Hierdoor kun je worstelen met een vaderwond (emotioneel afwezige vader) of moederwond (emotioneel afwezige moeder). Het is goed om in je achterhoofd te houden dat als één van je ouders narcistische trekken heeft de andere ouder hier vaak enorm onder te lijden heeft.

Daar waar de ene ouder narcistische trekken laat zien, zit de andere ouder vaak in een patroon van grenzeloosheid, pleasegedrag of codependentie. Dit betekent wel dat je beide ouders emotioneel afwezig bent geweest.

Wat is de impact op jouw gevoel van veiligheid?

Emotioneel afwezige ouders hebben een grote impact op jou als kind. Om je veilig te voelen als kind is het van cruciaal belang dat je ouders je zien en horen. Als kind vind je een stukje bevestiging van jezelf in je ouders. Wanneer je ouders emotioneel afwezig zijn geweest dan is dit niet gebeurd.

Zien je ouders je niet dan ontwikkel je patronen waarmee je toch een stukje liefde en aandacht krijgt. Je bent te jong om te zien dat dit niet gezond is. En als kind ben je 100% loyaal aan je ouders. Je doet je best om gezien te worden. Het kan zijn dat je:

• De neiging hebt om jezelf te overschreeuwen
• Een enorme bewijsdrang hebt ontwikkeld
• Niet uitspreekt wat er diep van binnen in jou leeft
• Je een enorme perfectionist bent, als je geen fouten maakt kunnen je ouders immers niet boos worden
• Je alles op jezelf betrekt, het zal wel aan jou liggen als er dingen fout gaan
• Je vraagt geen hulp, dat heb je wel afgeleerd
• Je bent extreem alert op wat er in je omgeving gebeurt.
• Je durft geen grenzen aan te geven
• Je bent afhankelijk van de goedkeuring van anderen
• Je schiet in de reddersrol, je hebt zo je ouders proberen te redden.
• Je sluit je emotioneel af voor de mensen om je heen
• Je bent extreem gevoelig voor afwijzing
• Je hebt een laag gevoel van eigenwaarde.
• Je cijfert jezelf helemaal weg, in je drang om gezien te worden

Dit zijn allemaal overlevingsmechanismen. Je liet dit gedrag zien om te overleven. Alleen in je volwassen leven zitten ze behoorlijk in de weg.

Gevolgen van opgroeien met een narcistische ouder

Het kan maken dat je op latere leeftijd:

• Geen idee hebt wie je nu echt bent. Je worstelt met je identiteit.
• Geen keuzes durft te maken vanuit jezelf. Dit heb je nooit geleerd
• Geen idee hebt hoe je communiceert wat er in je leeft. Het is een grote wirwar aan gevoelens, gedachten en emoties die er nooit hebben mogen zijn.
• Geen vertrouwen hebt in andere mensen. Je blijft het liefst uit de buurt en gaat je eigen gang.
• Het gevoel hebt dat alles aan jou ligt.
• Worstelt met angsten, depressie of zelf een burn-out krijgt, omdat je jarenlang de ballast van een ander gedragen hebt.

Vatbaar voor toxische relaties

Het gevaar van het opgroeien met een narcistische ouder is dat je een verwrongen beeld krijgt van de liefde. De liefde van een narcistische ouder is altijd voorwaardelijk. Dit mechanisme maakt je vatbaar voor toxische relaties.

Je denkt namelijk dat een ongezonde dynamiek ‘normaal’ is. Dit is helaas niet het geval, maar je bent het gewend. Je herhaalt de patronen uit je jeugd. Daar komt bij dat de patronen die je ontwikkeld hebt in relatie tot de narcistische ouder, je vatbaar maken voor een nieuwe toxische relatie.

Gedragspatronen als pleasegedrag, hyperalertheid en grenzeloosheid maken je vatbaar. Zeker HSP’ers zijn vatbaar voor narcisme.

Ontwikkelen van codependentie

Codependentie is een overlevingsstrategie waarbij je please gedrag vertoont en controle probeert te houden over gevoelens en relaties met de mensen in je omgeving. Als kind ontwikkel je codependent gedrag om je eigen nare gevoelens niet te hoeven voelen. Het is veiliger wanneer je verdwijnt in relatie met een narcistische ouder. Dan is er ook geen gedoe (hoop je dan).

Je past je in extreme mate aan. Hieraan ontleen je jouw identiteit. Je hebt het gevoel dat je alleen waardevol bent als je zorgt. Dit mechanisme maakt je op latere leeftijd opnieuw vatbaar voor een narcist. Als geen ander voelt een narcist aan dat je vrijwel oneindig beschikbaar bent en geen grenzen hebt.

Het verband met hooggevoeligheid

In een gezin met een narcistische ouder ontwikkel je buitengewoon sensitieve antennes voor je omgeving. Er hoeft maar iets te gebeuren en een narcist kan ontploffen of omslaan in stemming. Als kind leer je hier op in te spelen en te voorkomen dat je vader of moeder boos wordt. Je loopt op eieren. Wat je doet, is je antennes volledig afstemmen op wat er gebeurt, bij de minste of geringste verandering die je voelt, reageert je systeem.

Hiermee ontwikkel je een extreme mate van gevoeligheid en hyperalertheid. Dit zou je kunnen zien als een verband met hooggevoeligheid.

Parentificatie en de rol van een narcisme bij je ouders

De kans is ook groot dat je als kind van een narcistische ouder worstelt met parentificatie. Parentificatie gaat over een situatie waarin je als kind de rol of taken van een ouder op je neemt. Dit is geen wenselijke situatie. Dit heeft alles te maken met het familiesysteem en de ordening in een familiesysteem. Daarin zorgt de ouder voor het kind. En niet andersom.

Alleen met een narcistische ouder gaat dit helaas vaak anders. Bij deze ouder draait het niet om het kind, maar om zichzelf. Als kind ga je dan voor je ouder zorgen. Dit kan voor de narcistische ouder zijn, maar ook voor de andere ouder die lijdt onder het gedrag van de narcist. Dit doe je omdat je vader of moeder niet voor zichzelf kan zorgen. Of omdat je gezien wilt worden en je hoopt dat dit een manier is.

Herstellen van het opgroeien met een narcistische ouder

De impact van het opgroeien met een narcistische ouders is groot. In feite heb je jezelf opnieuw uit te vinden. Het is niet makkelijk om los te komen van de dynamiek. Als volwassene kun je hier nog behoorlijk vast in zitten. Toch zijn er manieren om stappen voorwaarts te zetten:

Zoek steun:

Praat met mensen die je vertrouwt, zoals vrienden, familieleden of een coach. Vertel ze over je ervaringen en je gevoelens. Ze kunnen naar je luisteren en ook bepaalde dingen duiden. Je zult gaan zien dat andere je een spiegel kunnen voorhouden over wat normaal gedrag is en wat niet. Hierdoor ga je het gedrag van een narcistische ouder in perspectief zien. Het is bijvoorbeeld niet normaal dat er altijd gedoe is in contact met een ander.

Leer over narcisme:

Leer en lees over narcisme en hoe het invloed kan hebben op mensen. Dit kan je helpen om te begrijpen dat de manier waarop je ouder zich gedraagt niet jouw schuld is. Het is belangrijk om te beseffen dat je niet verantwoordelijk bent voor het gedrag van jouw narcistische ouder.

Stel grenzen:

Grenzen stellen kan voelen als a hell of a job. Toch is dit is van de mooiste dingen die je jezelf kunt aanleren. Het is belangrijk om je grenzen te stellen en te leren wat acceptabel gedrag is. Als je ouder je kwetst of manipuleert, probeer dan (stap voor stap) rustig maar duidelijk je grenzen aan te geven. Dit kan moeilijk zijn, maar het is belangrijk om jezelf te beschermen.

Werk aan zelfzorg:

Waarschijnlijk heb je nooit geleerd om goed voor jezelf te zorgen. Het helpt om hier aandacht aan te besteden. Het is nu tijd voor jou. Besteed tijd aan activiteiten die je leuk vindt en die je helpen ontspannen. Dit kan bijvoorbeeld sporten, lezen, tekenen of naar muziek luisteren zijn. Zorg ook voor voldoende slaap en gezonde voeding.

Aan de slag met een familieopstelling

Met een familieopstelling maak je verborgen dynamieken zichtbaar. Je zult zien dat in een familiesysteem vaak sprake is van herhalende patronen. Narcisme kan zo’n herhalend patroon zijn. Heel vaak is narcisme ook terug te vinden bij een opa, oma of overgrootouder. Totdat er iemand opstaat en bereid is om het te onderzoeken.

In een familiesysteem is het belangrijk dat iedereen zijn of haar eigen plek inneemt. Hiermee ontstaat de juiste balans en kun je jouw leven gaan leiden. In een narcistische gezinsdynamiek ben je zeer waarschijnlijk van plek verschoven. Dit kan ervoor zorgen dat je leven niet stroomt. Daar komt bij dat in een gezonde dynamiek er balans is tussen geven en nemen. In relatie met een narcistische ouder is deze dynamiek er zeker niet omdat je altijd meer geeft dan je terugkrijgt. Dit zijn dynamieken die je met een opstelling inzichtelijk krijgt en kunt veranderen.

Voorwaarts in Ontwikkeling verzorgt familieopstellingen met behulp van representanten, paarden, vloerankers of poppetjes. Deze kunnen zowel online als offline plaatsvinden.

Persoonlijke coaching

Wil je jouw patronen doorbreken en nu eindelijk leren om voor jezelf te kiezen? Zodat je niet weer in destructieve relaties terechtkomt. Voorwaarts in Ontwikkeling verzorgt persoonlijke coaching voor HSP’ers. Hierbij maken wij ook gebruik van paardencoaching.

Neem gerust contact met ons op wanneer je meer informatie wilt!