Codependentie: wat is het en hoe ga je ermee om?
Vind je het lastig om grenzen aan te geven, je eigen behoeften in te vullen en uiting te geven aan wat er leeft in jouw binnenwereld? Dan is de kans groot dat jij je herkent in codependentie. In dit blog gaan we in op wat codependentie is, hoe het ontstaat, wat de relatie is met afwijzingsgevoeligheid en hoe je codependentie patronen doorbreekt.
Wat is codependentie?
Codependentie is een overlevingsstrategie waarbij je please gedrag vertoont en controle probeert te houden over gevoelens en relaties met de mensen in je omgeving. Het is een mechanisme wat je als kind hebt gecreëerd om jezelf te beschermen.
Kinderen die codependent gedrag vertonen, stemmen onbewust af op de gevoelens en behoeftes van de omgeving. Dit ben je gaan doen om nare eigen gevoelens niet te hoeven voelen. Je bent niet gehoord en niet gezien. En dus ben je jezelf gaan aanpassen om toch voorzien te worden in je behoefte aan aandacht en goedkeuring.
Disfunctioneel gezin: geen veilige omgeving
Dit overlevingsmechanisme vindt vaak zijn oorsprong in disfunctionele gezinnen. Gezinnen waarin door omstandigheden een kind emotioneel en/of fysiek niet veilig was. In feite heb je jezelf geleerd om je op een disfunctionele manier te verbinden met andere mensen.
Een meester in jezelf aanpassen
Je bent een meester geworden in jezelf aanpassen. In feite verdwijn je doordat je een ander alle ruimte geeft en je eigen gevoelens en behoeftes opzij zet. Dit heb je zelf vaak niet eens door. Wat je wel merkt, is dat je moe bent, dat jij je boos voelt, dat je het lastig vindt om te voelen en dat je negeert wat je diep van binnen eigenlijk voelt.
Symptomen codependent gedrag
Het is niet altijd makkelijk om codependent gedrag bij jezelf te herkennen. Het is namelijk zo ingekapseld in je manier van leven dat het normaal lijkt. De volgende kenmerken komen vaak voor bij iemand met codependentie:
- Jezelf totaal wegcijferen in relatie met een ander
- Geen grenzen hebben, waardoor je jezelf volledig weggeeft
- Het gevoel hebben dat je geen eigen leven hebt
- Jezelf totaal verliezen in de focus op de ander
- Je oververantwoordelijk voelen voor de problemen van de ander
- Ten koste van alles gedoe willen voorkomen
- Je ervaart geen gezond gevoel van eigenwaarde
- Het is lastig om dat wat leeft in jouw binnenwereld te delen met de buitenwereld.
- Je herkent je in gevoelens van paniek of angst
- Je durft niet te gaan staan voor jouw eigen behoeften en gevoelens
- Je bent continu op zoek naar bevestiging of goedkeuring van anderen
- Je wilt controle uitoefenen, zodat je het gevoel hebt dat je grip houdt
- Je hebt het gevoel dat je afhankelijk bent van de ander
- Je bent vatbaar voor verslaving
- Je trekt je alles persoonlijk aan (terwijl dit niet altijd persoonlijk is)
Hoe ontstaat codependentie?
Codependent gedrag is vrijwel altijd te herleiden naar je kindertijd. Het is een reactie op een hechtingstrauma. De kans is groot dat er niet voldoende ruimte en aandacht is geweest voor jouw gevoelens, behoeften en verlangens. Oorzaken hiervoor kunnen zijn:
- Je ouders waren emotioneel niet in staat om er voor jou te zijn doordat ze druk waren met zichzelf. Dit kan simpelweg zijn doordat ze in situaties kwamen die maakten dat ze de handen vol hadden aan zichzelf (scheiding, overlijden, ontslag).
- Er was sprake van onvoorspelbaar gedrag bij een of beide ouders. Dit maakt dat je als kind onveilig bent. Dit kan bijvoorbeeld zijn wanneer er sprake is van drankproblematiek of wanneer een van de ouders narcistisch gedrag laat zien.
- Er was sprake van fysiek geweld, misbruik of verwaarlozing.
- Je hebt voor je ouders moeten zorgen omdat ze dit zelf niet konden.
- Je bent gepest als kind of puber
- Er was sprake van een ziek familielid (een ouder, broertje of zusje) waardoor er geen ruimte en tijd voor jou was.
Zorgen voor je ouders: parentificatie
Wat de oorzaak ook is, feit is dat het voor jou als kind erg verwarrend geweest is. Doordat de emoties en behoeften van je ouders zo sterk aanwezig waren is dit ten koste gegaan van jouw basisbehoeften.
Dat is lastig, want als kind moet je kunnen vertrouwen op je ouders. Wanneer dit niet lukt (ouders doen dit niet bewust) dan is de kans groot dat jij je volwassener hebt moeten gedragen dan passend was voor jouw leeftijd.
Je voelt je verantwoordelijk voor de gevoelens van je ouders, wat betekent dat de emotionele belasting te zwaar was. Je kunt geen kind meer zijn. Dit noemen we parentificatie.
Veilige en onveilige hechting
In een gezonde situatie groei je als kind op in een gezin met een veilige hechting. Dat betekent dat er liefdevolle interactie is geweest tussen jou en je ouders waarin je veilig was. Je hebt geleerd dat je op jezelf kunt vertrouwen en dat je gezonde grenzen mag aangeven.
Je durft makkelijk contact te leggen met anderen en je durft de wereld te onderzoeken. Het betekent ook dat jij er helemaal mocht zijn. Met al jouw emoties, gevoelens en behoeften.
Lees verder na dit blok
Gratis e-book: ultieme succestips en oefeningen voor HSP’ers in nood
In dit gratis e-book vind je handige tips voor hooggevoelige mensen.
- Ontdek het belang van het Inside-out principe. Leer te leven van binnen naar buiten.
- Waarom een burn-out op de loer ligt wanneer je jouw energiesysteem niet serieus neemt.
- Ontdek waarom pleasegedrag veel voorkomt bij HSP’ers
- Rejection Sensitivity: heb je hier last van?
- Praktische tips en oefeningen die je helpen.
Ouders afwezig: onveilige hechting
Is dit niet het geval, dan ontstaat er onveilige hechting. Wanneer je onveilig gehecht bent zijn je ouders of verzorgers, om wat voor reden dan ook, afwezig geweest op het moment dat jij het nodig had als kind.
Een kind wat onveilig gehecht is, vindt alleen zijn vaak lastig. Ook uit zich dit in het hebben van weinig vertrouwen in de omgeving en moeite hebben met het aangaan van relaties.
Rejection Sensitivity
Het overlevingsmechanisme codependentie ontstaat vaak vanuit de diepe angst om afgewezen te worden. Met een mooi woord noemen we dit: Rejection Sensitivity.
Wanneer jij last hebt van Rejection Sensitivity is jouw focus volledig gericht op de ander. Je bent niet aanwezig met jouw aandacht in je eigen ruimte. Je kunt je voorstellen dat deze angst ook ontstaat in je kindertijd.
codependentie en liefdesrelaties
Codependent gedrag uit zich uiteindelijk vooral in liefdesrelaties. In jouw hunkering naar liefde en aandacht van de ander verlies je jezelf in intieme relaties. Je gaat voorbij aan je eigen gevoelens en behoeftes waardoor je jezelf kwijtraakt. De kans is ook aanwezig dat je in ongezonde relaties terecht komt.
Dans van afstoten en aantrekken
In een relatie ontstaat hierdoor makkelijk de dans van afstoten en aantrekken wanneer je een partner aantrekt die emotioneel onbeschikbaar is. Dit komt doordat er een bepaalde mate van afhankelijkheid aanwezig is. Je bent afhankelijk van de voeding van je partner. Hieraan gekoppeld zie je ook vaak de dans tussen bindingsangst en verlatingsangst.
Codependentie en narcisme
De codependent is vatbaar voor een relatie met een narcist. Doordat je als codependent pleasegedrag vertoond en jezelf weggeeft, ben je vatbaar voor de manipulatie van de narcist. Een narcist is afhankelijk van de voeding die bij jou makkelijk te halen is.
Let wel: zowel een narcist als iemand met codependentie zijn onveilig gehecht in hun jeugd. Dit maakt dat ze elkaar aantrekken. Het heeft te maken met dat ze beide terugvallen in een patroon van onveiligheid en pijn wat ze kennen. Er ontstaat dus wederzijdse afhankelijkheid.
Wanneer je codependent gedrag vertoond wil je voor de ander zorgen, omdat hier een stukje bestaansrecht mee gepaard gaat. De narcist haalt hier zijn of haar voeding uit. Vaak ontstaat er een ongezonde dans van aantrekken en afstoten die veel pijn met zich meebrengt.
Wanneer je werkt aan jouw gevoel van eigenwaarde en het doorbreken van de codependentie patronen word je minder vatbaar voor een narcist.
Hoe doorbreek je codependentie patronen?
Het doorbreken van je codependentie patronen is niet makkelijk, maar absoluut mogelijk. Het is de ultieme kans om belangrijke stukken in jezelf te helen en te werken aan een gezonde relatie met jezelf.
Innerlijk kind helen
Bij het helen van codependentie is innerlijk kind werk een absolute aanrader. Je zult namelijk zien dat het codependente gedrag wat je nu laat zien altijd gebaseerd is op gedrag wat jij jezelf als kind hebt aangeleerd. Door de verbinding met je innerlijk kind te helen kun je jouw gedrag in het nu veranderen.
Jouw eigen grenzen leren kennen
Het is van groot belang dat jij jouw eigen grenzen leert kennen. Dit begint met voelen. Stap voor stap kun je jezelf trainen om te bepalen waar jouw grenzen liggen.
Van codependent naar autonomie
Codependent gedrag kenmerkt zich door het leven van buiten naar binnen. In plaats van binnen naar buiten. Je bent altijd gericht op de buitenwereld waardoor het niet gaat over jouw binnenwereld.
De kunst is dat je jouw leven leert invullen op de manier die jij wilt. Dit gaat dus over jouw behoeften, wensen en verlangens. Alleen hiervoor moet je blik wel naar binnen. In de praktijk blijkt dat een goede coach je hierbij kan helpen. Doordat je vastgedraaid bent in je eigen patronen, helpt een frisse blik van buitenaf.
codependentie en je familiesysteem
Wanneer je codependent gedrag laat zien stel je de wens van een ander boven jouw wensen. Wat er dan gebeurt, is dat je niet op jouw eigen plek staat. Dit heeft altijd een relatie met jouw familiesysteem en je kindertijd.
De juiste plek innemen in het systeem
Een belangrijk principe binnen het familiesysteem is dat jij de juiste plek inneemt. Wanneer je dit niet doet, kan het zijn dat je daar een prijs voor betaald. Denk aan:
- Fysiek ziek worden
- Burn-out
- Mentaal ziek worden
Deze symptomen laten zien dat er sprake is van een disbalans in het systeem, wat hersteld moet worden.
Een ander belangrijk principe is het belang van evenwicht tussen geven en nemen. Dit moet in balans zijn, je kunt dit zien als een natuurwet. Op het moment dat dit uit balans is, ontstaan er verstoringen. Dit uit zich dan in zaken zoals hierboven genoemd.
Codependentie kenmerkt zich ook door een disbalans in geven en nemen. Je geeft altijd meer dan dat je neemt.
Het herstel hiervan kun je bevorderen door aan de slag te gaan met systemisch werk. Tijdens een familieopstelling achterhaal je waar de disbalans zit, zodat je helder krijgt waar je mee aan de slag kunt.
In de coaching van Voorwaarts in Ontwikkeling is een familieopstelling een belangrijke pijler. Het geeft inzicht op onbewust niveau in waarom je bepaald gedrag laat zien. Ook helpt het je om je eigen plek weer in te nemen.
Zie ook: systemisch werk
Coaching met paarden
Voorwaarts in Ontwikkeling maakt in de coaching gebruik van het coachen met paarden. Paarden spiegelen en reageren altijd zonder oordeel.
Wat we in de praktijk zijn is dat mensen die worstelen met codependent gedrag in relatie met de paarden verbinding ervaren met stukken waar ze anders niet bij kunnen. In relatie met het paard lijkt het vermogen om verbinding te voelen weer geactiveerd te worden.
Vaak vinden mensen dit heel spannend omdat er blijkbaar een hele goede reden is geweest om de verbinding te verbreken. Tijdens de samenwerking met het paard heeft de deelnemer de mogelijkheid om opnieuw een essentiële verbinding te ervaren.
Soms met een innerlijk deel. Een persoon of een andere belangrijke bron. Omdat het paard voor ‘de ander’ kan staan. De paarden halen je terug naar je centrum. Het centrum waar je zelf zo makkelijk vandaan gaat omdat je altijd eerst bezig bent met de ander.
Zie ook: coaching met paarden
Herken jij in het patroon van codependentie?
Herken jij in het patroon van codependentie? Voorwaarts in Ontwikkeling verzorgt persoonlijke coaching voor iedereen die zich herkent in deze patronen. Dus gun jij het jezelf om:
- op een gezonde manier nee leren zeggen;
- schaamte- en schuldgevoelens loslaten;
- je grenzen leren kennen en ze aan durven geven;
- een gezonde relatie met jezelf opbouwen;
- een gezonde relatie met je (toekomstig) partner opbouwen;
- te helen van oude pijn en trauma’s;
- leren te vertrouwen op je intuïtie;
- leren om jezelf open en eerlijk uit te spreken naar anderen;
- de relatie met je innerlijk kind te herstellen.
Neem gerust contact met ons op.
Wat kunnen wij voor jou betekenen?
In de kennisbank van Liemburg Voorwaarts in Ontwikkeling vind je tientallen blogs met waardevolle tips en adviezen. Heb je deze blogs bijvoorbeeld al gelezen:
- Hoe pas ik lichaamsbewustzijn toe in de praktijk?
- Energiemanagement voor hooggevoelige mensen
- De worsteling van hooggevoelige mensen
Leuk dat je dit blog leest …
Je leest een blog uit de kennisbank van Voorwaarts in Ontwikkeling. Mijn naam is Marike Liemburg. In de blogs deel ik mijn kennis en ervaring rondom thema’s als codependentie, hooggevoeligheid, coachen met paarden, persoonlijke ontwikkeling, stress, burn-out en rouw en verlies.
Ik vind het ontzettend leuk om mijn kennis en ervaring met je te delen. Denk hierbij aan:
De KOERS
De belevingsreis voor hooggevoelige vrouwen
Wil jij in korte tijd, onder vakkundige begeleiding, de diepte in en grote stappen zetten? Dan ben je van harte welkom om mee te gaan op reis. Jaarlijks starten we met een nieuwe ronde van de Koers (een belevingsreis voor vrouwen).
Tijdens de Koers ga je aan de slag met het opheffen van blokkades in jezelf, die ervoor zorgen dat je energie niet meer stroomt.