Zorg jij altijd voor andere mensen: hoe doorbreek je dit patroon?

Ben jij iemand die altijd voor andere mensen zorgt? Een fantastische eigenschap, mits je ook goed voor jezelf zorgt. Zie je bij jezelf dat het klaarstaan voor een ander een patroon is wat je veel kost, maar weet je niet goed hoe je dit moet doorbreken?

Het zorgen voor een ander is hooggevoelige mensen op het lijf geschreven. Als HSP’er voel je goed aan wat een ander nodig heeft. Je voelsprieten staan altijd aan en zijn vaak gericht op de buitenwereld. Een prachtige eigenschap, zolang het maar niet ten koste van jezelf gaat!

In dit blog kijken we naar hoe dit patroon ontstaat, wat de relatie is met de reddersrol, hooggevoeligheid, codependentie en parentificatie. Lees je mee?

Zorg jij altijd voor anderen?

Ben jij iemand die altijd klaarstaat voor andere mensen. Sta je bekend als attent, zorgzaam, vrijgeving en aardig? Dat zijn prachtige kwaliteiten wanneer je ze op de juiste manier inzet.

Wanneer jij goed voor jezelf zorgt en je daarnaast klaarstaat voor je omgeving heb je een goede balans.

Alleen deze balans ontbreekt bij veel mensen die geneigd zijn om te geven. Daar kunnen verschillende oorzaken aan ten grondslag liggen.

Kwaliteit versus valkuil

Ten eerste is het zo dat elke kwaliteit een valkuil kent. Dus houd je van doorpakken en actie, dan moet je oppassen dat je niet drammerig wordt.

Ben je verantwoordelijk, dan kun je doorschieten in oververantwoordelijkheid. Ben je empatisch dan is de valkuil dat je zoveel met de ander bezig bent dat je jezelf vergeet.

Voor de ander zorgen als ongezond patroon

Het klaarstaan voor een ander kan ook een ongezond patroon zijn wat je in de loop van de jaren hebt ontwikkeld. We spreken over een ongezond patroon wanneer je merkt dat de balans verdwijnt. In dit geval de balans tussen:

• Voor jezelf zorgen en voor de ander zorgen
• Geven en nemen (je geeft meer dan je neemt)

Voor de ander zorgen kan een overlevingsmechanisme zijn. Dit is een mechanisme wat je creëert om te overleven en om jezelf te beschermen tegen pijn. Het is belangrijk dat je voor jezelf achterhaalt waarom je dit doet. We benoemen een aantal drijfveren:

Focus is niet op jezelf

Wanneer je met de ander bezig bent hoef je niet met jezelf bezig te zijn. Zolang jij je druk maakt over het welzijn van iemand anders hoef je niet te voelen wat je voelt. Op deze manier kun je jouw pijn, angst, boosheid en verdriet parkeren.

Je eigen veiligheid waarborgen

Het kan ook zijn dat je als kind in zo’n onveilige omgeving bent opgegroeid dat je geleerd hebt om in de behoefte van een ander te voorzien om je eigen veiligheid te waarborgen.

Heb je bijvoorbeeld te maken gehad met een narcistische ouder dan heb je altijd op je tenen moeten lopen om te voorzien in zijn of haar behoefte. Alleen dan was er rust in huis.

Waardering krijgen

Wanneer je continu waardering krijgt op het moment dat je klaarstaat voor de ander dan ga je geloven dat wat je doet een manier is om gewaardeerd te worden. En dus blijf je doen wat je altijd deed.

Jezelf wegcijferen en zorgen voor de ander. Wat je doet, is de bevestiging bij een ander zoeken.

Jezelf onmisbaar maken

Als de ander altijd op jou kan rekenen dan word je op een bepaalde manier onmisbaar. Het kan voelen als een manier waarop je mensen aan je bindt. Zolang je onmisbaar bent, word je niet in de steek gelaten.

Afwijzing voorkomen

Als kind probeer je afwijzing te voorkomen. Dat doet letterlijk pijn. Door te zorgen voor de ander voorkom je dat je afgewezen wordt. Want waarom zou de ander je afwijzen als je al zijn behoeften invult?

Dit is herkenbaar voor veel hooggevoelige mensen, die vaak worstelen met Rejection Sensitivity (of afwijzingsgevoeligheid). De angst voor afwijzing is zo groot dat ze letterlijk alles doen om dit gevoel te voorkomen.

Klaarstaan voor de ander en geloof

Altijd klaarstaan voor de ander kan ook een levensovertuiging zijn die je hebt meegekregen. Ben je opgegroeid in een kerk- of geloofsgemeenschap dan wordt er vaak verwacht dat je onvoorwaardelijk klaarstaat voor de ander.

In dat geval is het raadzaam om uit te zoeken hoe dit voor jou is. Wat betekent klaarstaan voor de ander? En wat is dan jouw eigen rol in dit verhaal.

Een patroon wat in je jeugd ontstaat

Het continu bezig zijn met de ander is een patroon wat kan ontstaan in je kindertijd. Dit gaat vaak samen met bepaalde gebeurtenissen die ervoor zorgen dat je ouders emotioneel afwezig waren. Hierin kun je worstelen met een vaderwond of een moederwond. Dit kan van alles zijn, denk aan:

• Ziekte in de familie
• Faillissement
• Overlijden
• Ontslag van één van beide ouders
• Depressie of somberheid bij de ouders
• Het hebben van een narcistische ouder (die alleen met zichzelf bezig is)
• Scheiding

In zo’n situatie waren jouw ouders niet beschikbaar voor jou als kind. Soms letterlijk niet beschikbaar, maar meestal emotioneel onbeschikbaar.

Dat houdt in dat er geen ruimte was voor wie jij werkelijk was. Je liep bijvoorbeeld in de weg met jouw emoties. Je mocht niet huilen, niet boos zijn of op een andere manier niet helemaal zijn wie je bent. Ook werd er geen rekening gehouden met jouw grenzen.

Jij gaat je aanpassen

Als kind is dat funest. Wat je dan doet, is je aanpassen. Je bent afhankelijk en loyaal naar je ouders. Dus ga je gedrag vertonen waarmee je wel aandacht krijgt.

Een vorm van gedrag kan zijn dus dat je altijd klaarstaat voor andere mensen.

Als kind deed je dit voor je ouders. Dat doe je omdat je ouders niet in staat waren om voor zichzelf te zorgen en jij deze taak op je genomen hebt. Op dat moment verwissel je van plek met je ouders in het familiesysteem. Dit noemen we parentificatie. Later in dit blog gaan we hier verder op in.

Zorgen voor de ander en codependentie

Codependentie is een vorm van gedrag waarbij je vaak onbewust jouw eigen behoeftes en gevoelens negeert en de wensen en verlangens van de ander boven jouw eigen behoeften stelt. Doordat je de behoeftes van de ander goed aanvoelt, kun je de wens van de ander goed invullen. Je laat pleasegedrag zien.

Dat is ook wat je doet als je continu klaarstaan voor de ander. Codependentie als gedragspatroon zie je vaak uitvergroot in liefdesrelaties waarin je jezelf totaal wegcijfert. Het lijkt alsof je geen grenzen hebt in de oneindige drang om de ander te behagen.

Het is zelfs zo gek dat je soms al eerder weet dan de ander wat er nodig is. Dit is overigens geen gezond mechanisme, omdat je hiermee de verantwoording pakt voor dingen die niet van jou zijn. Daar komt bij dat je dingen invult voor een ander, terwijl je vergeet te checken of het waar is wat je ziet en voelt.

Hier zien we ook een heel duidelijk verband met de reddersrol. Een rol die veel hooggevoelige mensen niet onbekend is. Wanneer jij je herkent in de rol van de redder ben je iemand die een ander altijd wil helpen. Je staat ongevraagd klaar voor de ander. Ook de reddersrol kun je zien als een mechanisme.

Parentificatie

Wanneer je geparentificeerd bent heb je als kind de verantwoordelijkheid gedragen voor het welzijn van je ouders. Daarmee is de onbewuste overtuiging ontstaan dat je moet zorgen voor een ander om er te mogen zijn. Je hebt geleerd om je te richten op de behoefte van de ander en zelf te verdwijnen. Gevolg is dat dat jij jezelf eigenlijk niet zo goed kent. Je voelt je schuldig als je tijd en ruimte voor jezelf pakt en hulp vragen is ingewikkeld.

Bij parentificatie neem je een plek in het familiesysteem die niet van jou is. Je gaat als kind op de plek van je ouders staan. In een familieopstelling kennen we drie principes:

• Positie en ordening: iedereen neemt binnen het systeem de juiste positie in
• Buitensluiting: niemand mag buitengesloten worden of er buiten gaan staan.
• Evenwicht: de balans tussen geven en nemen

Als kind sta je in een familiesysteem onder je ouders. Dit betekent dat je ouders voor jou zorgen. Je ziet dat er disbalans ontstaat wanneer jij voor je ouders zorgt. Zorg je altijd voor de ander dan is er niet alleen een disbalans in positie en ordening maar ook in de balans tussen geven en nemen.

Door een familieopstelling te doen kun je inzicht krijgen in waarom jij zorgt voor anderen.

Je volwassen leven

In je volwassen leven is het klaarstaan voor de ander een patroon wat niet meer nodig is. Alleen je bent zo bekend met dit mechanisme en dit patroon dat je nu nog voor iedereen zorgt. Helaas betaal je hier ook een prijs voor.

Wanneer je onvoorwaardelijk klaarstaat voor een ander dan gaat dit ten koste van jezelf. Dit merk je doordat je:

1. Amper de tijd hebt om op adem te komen, waardoor jij je overweldigd voelt.
2. Veel stress ervaart en dit niet goed kunt reguleren
3. Uitgeput bent
4. Boos bent op allerlei dingen
5. Weet dat je eigenlijk beter voor jezelf moet zorgen, maar hier geen tijd voor vrijmaakt.
6. Je burn-out gerelateerde klachten hebt
7. Niet toekomt aan zelfzorg
8. Continu in destructieve relaties terecht komt, zoals met een narcist.

Maar hoe dan wel?

Wanneer je met het vliegtuig op reis gaat, is het handig dat je weet wat je moet doen in het geval van nood. Voordat een vlucht vertrekt laten stewardessen je zien wat je moet doen in noodsituaties.

Een van de belangrijkste instructies: mocht het vliegtuig neerstorten of er een probleem ontstaan dan doe je als eerste je eigen mondkapje op. Voordat je jouw kinderen of andere mensen helpt.

Dit is precies waar echte zelfzorg over gaat.

Pas wanneer je voor jezelf zorgt, kun je echt voor de ander zorgen.

Want wat levert het op als jij jezelf helemaal wegcijfert en daardoor uitgeput, opgejaagd, gestrest of vermoeid bent?

Nu klinkt dit makkelijker dan het is.

Want er hangt veel af van het mechanisme wat je hebt ontwikkeld.

Je zelfwaardering, de aandacht en bevestiging van anderen en zelfs een stukje identiteit.

Valt deze bescherming weg dan word je geconfronteerd met je eigen angst.

De angst om alleen te zijn, verlatingsangst, de angst dat de ander boos wordt of je afwijst.

En precies op die laag ligt de oplossing. Dit zijn thema’s en onderwerpen waar je concreet mee aan de slag kunt.

Doorbreek het patroon van klaarstaan voor de ander

We hebben een aantal tips voor je op een rij gezet:

Bewustwording: waarom doe je wat je doet?

Het is belangrijk om te begrijpen waarom je altijd voor anderen zorgt. Misschien komt het voort uit een gevoel van verantwoordelijkheid, een verlangen naar goedkeuring, of een gebrek aan zelfvertrouwen.

Door te achterhalen waarom je overmatig zorgzaam bent ga je ook beter zien hoe je het patroon kunt doorbreken. In alle gevallen is het van belang dat je leert dat je om een stukje veiligheid in jezelf te vinden. En niet in de buitenwereld.

Tools die hierbij kunnen helpen zijn:

Familieopstelling

Met een familieopstelling krijg je inzicht in onbewuste dynamieken. Wanneer je als kind dit mechanisme hebt ontwikkeld kun je dit gespiegeld zien in de opstelling. De familieopstelling helpt je ook om je eigen plek weer in te nemen, wat fundamenteel is om het leven weer te laten stromen.

Coaching

Een coach helpt je om inzicht te krijgen in je patronen. In je eigen gedrag zitten altijd blinde vlekken. Een coach kan je dit teruggeven. Voorwaarts in Ontwikkeling maakt in haar coaching ook gebruik van de paardenkudde.

Een paard is alleen gericht op non-verbaal gedrag en voelt aan wat er in jou omgaat. Door jouw gedrag te spiegelen kan het paard jou bewust maken van wat er onbewust in jou plaatsvindt. Aan de hand van de reacties van het paard kun je dus onderzoeken welke gevoelens, gedachten en overtuigingen aan jouw gedrag ten grondslag liggen.

Leer ‘nee’ zeggen.

Een van de belangrijkste stappen die je kunt nemen om dit patroon te doorbreken, is om te leren ‘nee’ te zeggen. Als je altijd ‘ja’ zegt tegen de verzoeken van anderen, kan dat betekenen dat je jezelf uitput en dat je geen tijd hebt voor de dingen die belangrijk voor je zijn. Probeer duidelijk te communiceren wat je grenzen zijn en wees niet bang om nee te zeggen wanneer dat nodig is.

Maak tijd voor jezelf.

Het is belangrijk om tijd te maken voor jezelf. Plan elke dag tijd om te doen wat je leuk vindt en wat je energie geeft. Of het nu gaat om het lezen van een boek, het nemen van een wandeling, of het doen van een hobby, het is belangrijk om tijd voor jezelf te nemen en jezelf op te laden.

Laat anderen voor zichzelf zorgen.

Het is niet jouw verantwoordelijkheid om voor anderen te zorgen. Laat anderen voor zichzelf zorgen en neem geen verantwoordelijkheid voor hun problemen en uitdagingen. Door anderen te helpen, kun je hen belemmeren in het ontwikkelen van hun eigen vermogen om problemen op te lossen en voor zichzelf te zorgen.

Conclusie

Altijd klaarstaan voor de ander lijkt heel nobel. Maar wanneer je doet ten koste van jezelf kan het een destructief mechanisme zijn. Wanneer je jouw identiteit hieraan ontleend, betekent het dat je nooit aan jezelf toekomt. Het is mogelijk om dit patroon te doorbreken door je bewust te worden van wat je doet. Het is de kunst om van binnen naar buiten te gaan leven, in plaats van andersom.