Overprikkeling bij HSP-ers: hoe vind je de juiste balans

Ben je gevoeliger voor prikkels en indrukken dan een gemiddeld persoon? Een hoogsensitief persoon (HSP) neemt meer nuances waar en kan op die manier sneller overprikkeld raken door externe of interne drukken. Roept dit herkenning op en wil je beter met prikkels leren omgaan? We leggen je uit wat de relatie is tussen hooggevoeligheid en overprikkeling. Daarbij geven we je enkele tips hoe je als HSP’er kunt ontprikkelen.

Wat is overprikkeling?

Er is sprake van overprikkeling wanneer je brein te veel cognitieve, emotionele en zintuiglijke informatie in de vorm van prikkels tot zich neemt.

Dit betekent dat je zenuwstelsel overbelast raakt en het ook geen nieuwe informatie meer kan opnemen of verwerken. Doet deze situatie zich voor, dan komt alles tegelijkertijd binnen en verlies je het overzicht.

Het verschil tussen acute en chronische overprikkeling

Bij acute overprikkeling word je binnen een korte tijd overladen met een grote hoeveelheid prikkels. Je raakt om de haverklap afgeleid door bijvoorbeeld binnenkomende telefoontjes, mailtjes en appjes. Hierdoor ben je continu aan het multitasken en dit kost jouw brein ongelofelijk veel energie.

Acute overprikkeling kan ook ontstaan wanneer jij je bevindt in een drukke menigte, bijvoorbeeld op een treinstation, in een winkelcentrum of op een festival.

Krijg je jarenlang structureel te veel prikkels binnen? Dan kan dit mogelijk leiden tot chronische overprikkeling. Je brein heeft namelijk geen tijd en ruimte om te herstellen en daarom raakt het overbelast. In het ergste geval kan dit leiden tot een burn-out of overspannenheid.

Soorten overprikkeling

Overprikkeling komt op allerlei manieren voor, zowel intern als extern. Om die reden delen we overprikkeling op in drie categorieën:

Zintuigelijk overprikkeling

Dit heeft betrekking op alle externe prikkels die je ruikt, proeft, voelt, hoort of ziet. Denk bijvoorbeeld aan ruziënde buren, een tikkende klok aan de muur of elektronische apparaten die piepjes afgeven;

Emotionele overprikkeling

Bij emotionele overprikkeling laat je de emoties en verhalen van anderen te veel bij je binnenkomen. Emoties van anderen voel je perfect aan, maar omdat je je zo goed kan inleven, is er een risico dat je de rode draad kwijtraakt, je grenzen overgaat of worstelt met een loyaliteitsconflict;

Cognitieve overprikkeling

Veel denken en luisteren kan leiden tot cognitieve overprikkeling. Hoe meer je dit doet, hoe groter de kans dat je alle informatie niet goed meer kan verwerken.

Hoe ontstaat overprikkeling?

Overprikkeling ontstaat wanneer je hersenen meer prikkels krijgen dan ze kunnen verwerken. Op dat moment raakt je zenuwstelsel overbelast. Het kan dan geen nieuwe informatie meer opnemen of werken. Je hersenen filteren de prikkels niet meer waardoor alles tegelijk binnenkomt.

Lees verder na dit blok

Wat gebeurt er in je lijf bij overprikkeling?

Stel je in je hoofd een emmer voor die volloopt met water. Wanneer de stroom met water niet stopt, stroomt de emmer over. Dit gebeurt bij overprikkeling ook. Iedere prikkel maakt dat jouw prikkelemmer voller wordt. Op een bepaald moment is je emmer vol.

Wanneer je overprikkeld bent voel je dit in je lijf doordat je:

• hoofdpijn krijgt
• vermoeid bent
• het benauwd krijgt
• gespannen spieren hebt (in je nek, je schouders)
• je opgejaagd voelt
• een vol en druk hoofd hebt wat niet tor rust komt

Duurt overprikkeling langer dan kan het tot grotere problemen leiden. Je belandt in een vicieuze cirkel. De meeste mensen hebben in het begin last van hoofdpijn, kampen met vermoeidheid of kunnen zich lastiger concentreren.

Deze verminderde concentratie leidt tot slaapproblemen en daarom lukt het maar niet om tot rust te komen. Overprikkeling kan ook leiden tot boosheid, hyperventilatie, paniekaanvallen en hartkloppingen.

Overprikkeling en HSP

De hersenen, het zenuwstelsel en de zintuigen van een hoogsensitief persoon werken anders en zijn fijngevoeliger dan bij iemand die geen HSP’er is. Dit betekent dat prikkels intensiever worden verwerkt dan bij een gemiddeld persoon.

Als HSP-er ervaar je de wereld om je heen door een ongefilterde lens. Dit is een kwaliteit, want je bent empathisch en fijngevoelig. Alleen je fijngevoeligheid maakt ook dat je snel overprikkeld bent.

Tijd en rust zijn noodzakelijk om alle externe en interne prikkels te verwerken. Maar hoe weet je dat je overprikkeld bent?

Overprikkeling en HSS

HSS staat voor hoogsensitieve High Sensation Seeker. Daar waar een HSP’er de neiging heeft om prikkelmijdend te zijn, heeft een HSS prikkels juist nodig. Dit vraagt om een juiste balans. Als HSS’er verwerk je informatie net zo diepgaand als een HSP’er.

Maar het grote verschil zit in het feit dat je als HSS’er ook overprikkeld kunt raken door te weinig uitdaging. De sleur van de dag en te weinig prikkels zorgen ervoor dat je vastloopt in jezelf. Als HSS’er heb je deze balans in jezelf te vinden.

Hoe herken je overprikkeling en welk gedrag laat je zien?

Overprikkeling herken je aan eerdergenoemde gezondheidsklachten. Maar overprikkeling uit zich niet alleen in fysieke klachten. Het kan ook zijn dat je:

• humeurig bent, je reageert kortaf en chagrijnig.
• geïrriteerd bent, je lijf voelt geïrriteerd en zo reageer je ook.
• geen behoefte hebt aan sociale contacten (dus je wilt graag alleen zijn)
• ongeduldig wordt, dingen duren je te lang doordat je emmer vol zit.
• ongedurig wordt: je weet niet goed wat je moet doen
• last van stemmingswisselingen. Het ene moment zit je er lekker in, het andere moment ben je humeurig of chagrijnig.
• angstig bent
• het lastig vindt om om te gaan met veranderingen

Heb je het idee dat energie, balans en rust ontbreken en voel je continue stress of druk? Dan is de kans vrij groot dat je overprikkeld bent door externe en/of interne indrukken. Zorg je minder goed voor jezelf, slaap je slechter en lukt het je niet langer om te genieten?

Weet waar je als HSP’er overprikkeld van raakt en gun jezelf tijd en ruimte om te ontprikkelen.

Waardoor raak je overprikkeld als HSP’er?

Een HSP’er verwerkt informatie dus diepgaander dan een gemiddeld mens. Om die reden is het belangrijk om te herkennen waar jij als HSP’er overprikkeld door raakt.

Misschien herken jij de volgende dingen wanneer het gaat over overprikkeld zijn:

• Je kunt slecht tegen geluiden in de omgeving omdat ze dubbel zo hard binnen lijken te komen.
• Je kunt overprikkeld raken van TV kijken. Het licht, het geluid en de spanning kunnen ervoor zorgen dat je overprikkeld raakt.
• Felle lichten ervaar je als zeer storend, je prikkelemmer loopt snel vol in een omgeving met fel licht.
• Wanneer je niet eet, word je prikkelbaar. Voor een HSP’er is op het goede moment eten cruciaal.
• In grote groepen mensen heb je het gevoel dat je systeem langzaam volloopt, alsof je de energieën in je omgeving oppikt en absorbeert.
• In een restaurant raak je overprikkeld wanneer er veel achtergrondgeluid is. Alle indrukken komen even hard binnen waardoor je niet meer goed kunt filteren.
• Je bent erg gevoelig voor de boosheid, het verdriet of emoties van anderen.
• Veel HSP’ers vinden het lastig om grenzen aan te geven. Hierdoor gaan ze over hun eigen grenzen waardoor ze overprikkeld raken.
• Veel sociale verplichtingen kunnen leiden tot overprikkeling.
• Verkeerde voeding met veel suiker of andere kunstmatige voedingsstoffen leiden tot overprikkeling.
• Veranderingen of nieuwe situaties kunnen leiden tot overprikkeling
• Mensen die je op de vingers kijken
• Je eigen manier van denken kan ook leiden tot overprikkeling. HSP’ers willen dingen graag goed overdenken. Alleen je eigen gedachten kunnen ook een bron van overprikkeling vormen. Dit geldt zowel voor positieve gedachten als negatieve gedachten.

Jezelf leren kennen

Het is belangrijk dat jij als hooggevoelige persoon jezelf goed leert kennen. Wanneer je weet waardoor je overprikkeld raakt, kun je hiernaar handelen. Vragen die jij jezelf kunt stellen zijn:

• Wanneer raak ik overprikkeld?
• Wat kan ik doen als ik overprikkeling aan voel komen?
• Wat als ik overprikkeld ben, hoe zorg ik dan goed voor mezelf.

Wanneer je dit helder hebt, kun je jouw energie beter managen.

Tips om te ontprikkelen als HSP’er

Ben je een hooggevoelig persoon en gun jij jezelf een comfortabel en gebalanceerd leven? Onderstaande tips helpen je om de verbinding met jezelf te herstellen en te bewaren!

De kracht van adem

Gebruik je adem om te herstellen. Vaak zit je zoveel in je hoofd, dat je het contact met je gevoel verliest. Leer daarom naar je buik te ademen, de plaats waar al jouw emoties zich bevinden;

Acceptatie van jezelf

Accepteer van jezelf dat je hooggevoelig bent en daarom tijd nodig hebt om informatie te verwerken. Dat klinkt makkelijker gezegd, dan gedaan. Toch mag je gaan zien dat jouw hooggevoeligheid een grote kracht is;

Naar je lichaam luisteren

Neem jezelf serieus, leer te luisteren naar je gevoel en naar de signalen die je lichaam afgeeft. Hoe beter je hier naar luistert, hoe eerder je overprikkeling aan voelt komen.;

Aan de slag met grenzen stellen

Hooggevoelige mensen hebben de neiging om anderen te pleasen, zich snel schuldig te voelen of oververantwoordelijk te voelen. Dit doen ze vaak vanuit de angst om afgewezen te worden. Wanneer je leert om jouw grenzen beter te herkennen kun je een leven inrichten op jouw voorwaarden.

Gezonde levensstijl

Investeer in een gezonde levensstijl met voldoende groenten, fruit, sport, beweging en rust. Rust, reinheid en regelmaat zijn gezonde ingrediënten voor het leven van een HSP’er.

Goede zelfzorg is cruciaal. Dat geldt zeker voor jou als HSP. Wanneer je overprikkeld bent, ben je gevoeliger voor afwijzing dan wanneer je goed voor jezelf zorgt en lekker in je vel zit.

Aan de slag met de onderliggende oorzaken

Met behulp van coaching kun je aan de slag met het accepteren van je hooggevoeligheid. In de coaching van Voorwaarts in Ontwikkeling maken we gebruik van familieopstellingen.

Een familieopstelling is een van de basispijlers in de coaching van Voorwaarts in Ontwikkeling. Daarnaast maken we in onze coaching gebruik van de paardenkudde. Tijdens de sessies wordt een beroep gedaan op de natuur van het paard.