Verstrikkingen en het familiesysteem: hoe zit dit?

Familiesystemen zijn complexe systemen die van grote invloed kunnen zijn op je dagelijkse leven. Binnen het familiesysteem gelden bepaalde natuurwetten die van invloed zijn op jouw leven. Er kunnen dingen gebeuren in een familie die van invloed zijn op jouw leven zonder dat jij je hier bewust van bent. Je kunt onbewust in een verstrikking zitten. Verstrikkingen zijn complexe en vaak onzichtbare banden die je binden aan oude patronen, trauma’s en onopgeloste problemen uit het verleden.

Een verstrikking kan ervoor zorgen dat je leven niet stroomt. Je leeft in feite (deels) het leven van een ander. Niet zo gek dat je dan geen flow ervaart in je eigen leven. Het begrijpen van verstrikkingen is de eerste stap naar bevrijding.

In dit blog gaan we uitgebreid in op wat verstrikkingen zijn, hoe ze ontstaan, wat de invloed is op je leven nu en hoe je uit een verstrikking stapt. 

Wat is een verstrikking?

We praten over een verstrikking wanneer je gevoelens, emoties, gedrag of overtuigingen overneemt van iemand uit het familiesysteem. Je raakt verstrikt in het leven wat door een ander geleefd is, maar wat niet erkend is. Dit gebeurt op onbewust niveau.

Je kunt een verstrikking hebben met je opa, oma, grootouder, vader, moeder of overleden broertje of zusje. Dit betekent dat je verstrikt kunt zijn met een familielid wat je niet gekend hebt.

Een verstrikking is een patroon wat generaties lang gedragen kan worden totdat iemand bereid is om het aan te kijken en het zichtbaar te maken.

Buitengesloten of niet-erkend

Een verstrikking heeft een direct verband met uitsluiting. Daarmee bedoelen we dat het familielid waarmee je verstrikt raakt op een bepaalde manier niet werkelijk is gezien of buitengesloten is in het systeem.

Dit kan het geval zijn wanneer er sprake is van een doodgeboren kindje. Wanneer de ouders van het kind het doodgeboren kindje geen plek geven omdat de rouw te heftig is, wordt het niet erkend en daarmee buitengesloten. Probleem is alleen dat dit energetisch en systemisch gezien juist averechts werkt. Door geen plek te geven aan dit doodgeboren kind wordt de cirkel niet rondgemaakt.

De kans is groot dat het kind wat hierna geboren wordt, verstrikt raakt met het doodgeboren kindje. Je zit hierdoor verstrikt in het leven met de ander. Dat betekent ook dat je nooit wezenlijk gezien wordt voor wie je bent. Wat we dan vaak zien is dat je bepaald gedrag laat zien om dit te compenseren. Zodat je ouders en de mensen om je heen je wel zien en waardering en aandacht geven. Uiteindelijk wil iedereen wezenlijk gezien worden.

Het gedrag wat je laat zien is compensatiegedrag. Het lastige hieraan is dat dit gedrag is wat niet echt bij jou hoort. Vaak betaal je hier een prijs voor in de vorm van stress bijvoorbeeld.

Het principe van ordening in een familieopstelling

In een familieopstelling gaan we uit van drie basisprincipes. Binding, ordening en balans.

Binding gaat over het feit dat iedereen in het systeem recht heeft op zijn of haar plek. Ongeacht wie je bent, wat je doet en welk gedrag je laat zien.

Ordening gaat erover dat iedereen op de juiste plek staat in het systeem.

Balans heeft te maken met dat een systeem pas goed functioneert als de balans tussen geven en nemen gezond is.

Wanneer er sprake is van een verstrikking zorgt dit voor disbalans in het familiesysteem. Wordt iemand buitengesloten, door bijvoorbeeld niet te praten over diegene, dan wordt hij van z’n plek in het systeem gezet.

Dit betekent dat er een plek vrijkomt die door een ander ingevuld kan worden. Je ziet dat dit raakt aan twee basisprincipes. Enerzijds het feit dat iedereen recht heeft op een eigen plek en anderzijds aan het feit dat iedereen op de juiste plek moet staan in het systeem.

Hoe ontstaat een verstrikking?

Een verstrikking ontstaat wanneer iemand in het familiesysteem een zwaar lot heeft gedragen. Dit lot is vaak verbonden aan uitsluiting. We gaan in op een aantal oorzaken.

Een vroege dood

Een vroege dood is een van de meest voorkomende oorzaak van verstrikkingen.

Wat we vaak zien is dat een kind vroeg overlijdt. Dit kind overlijdt tijdens de zwangerschap, bij de geboorte of op jonge leeftijd. Dit brengt rouw met zich mee. Voor ouders is dit ongelooflijk heftig.

Maar in plaats van deze emoties en gevoelens te erkennen schieten de ouders in een overlevingsmechanisme. Het kan zijn dat ze niet met de gevoelens van rouw om kunnen gaan en besluiten dit niet te willen voelen. Dan bestaat het namelijk niet.

Dit kan inhouden dat je er pas in je volwassen leven achterkomt dat er sprake is van een overleden kindje in het systeem. Met alle gevolgen van dien, want een miskraam, doodgeboren kind of overleden kind verdwijnt niet als het verzwegen wordt. Juist niet.

Zoals je hierboven gelezen hebt, betekent verzwijgen buitensluiting. Dit geeft disbalans in het systeem en zorgt ervoor dat iemand anders deze plek opvult.

Dit is het patroon wat we dan ook vaak zien. Na een tijdje kiezen ouders opnieuw voor een kind. Wanneer de gevoelens van rouw niet goed zijn verwerkt en er geen erkenning is, bestaat het gevaar dat dit kindje er komt ter compensatie van het overleden kind. Heel vaak krijgt dit kind ook nog de naam van het overleden kind.

Hiermee wordt het levende kind verantwoordelijk gemaakt voor de behoefte van de ouder. De rouw en de verwachting die er was met betrekking tot het overleden kindje worden op het levende kind geprojecteerd.

Hiermee kom je letterlijk terecht in een web wat ervoor zorgt dat je vastloopt in je leven. Heb je hiermee te maken dan kan het zijn dat je gedrag laat zien of lichamelijke klachten hebt die er zomaar lijken te zijn. Ze lijken onverklaarbaar. Je krijgt bijvoorbeeld last van een burn-out.

Hellen kwam bij ons met een burn-out

Een verhaal uit de praktijk

Hellen kwam bij ons met een flinke burn-out. Ze heeft een drukke baan, is getrouwd en moeder van drie opgroeiende kinderen. We laten haar zichzelf opstellen, haar vader en moeder en haar bij de geboorte gestorven oudere zus die ook Hellen heette. Direct in de opstelling wordt duidelijk dat Hellen en Hellen elkaar niet goed kennen. Wie is wie?

Ik laat ze elkaar aankijken en zorg dat ze zich bewust worden van elkaars aanwezigheid. Dit is emotioneel en schept verwarring. Posities zijn verwisseld en Hellen de tweede kan hierdoor al haar leven lang haar eigen plek in het leven niet vinden. Ze is in de plaats gekomen van de eerste Hellen en leidt als het ware het leven van haar oudere zus, die bij de geboorte is gestorven.

Een paar jaar later wordt ze zelf geboren. Haar ouders noemen haar ook Hellen.

Een klassiek voorbeeld van een verstrikking. Doordat ze vernoemd werd naar de overleden eerstgeborene waar niet om gerouwd is, kan ze haar eigen plek niet vinden. Het verdriet was te groot voor de ouders.

Hellen is in haar leven voor iedereen aan het zorgen en voelt zich verantwoordelijk voor alles en iedereen. Thuis en op haar werk. Ze is zoekend naar haar eigen plek.

Wie ben ik eigenlijk zelf? “Ik werk zo hard, omdat ik gezien wil worden. Hallo, hier ben ik. Kijk naar mij”. Ze is het tweede kind in dit gezin en ze heeft een zus die gestorven is. Zij is zichzelf en niet haar zus.

Voor Hellen wordt het stuk rondom denkkrachtontwikkeling en het lichaamswerk erg belangrijk. Ze mag leren zien wat ze zelf aan het doen is. Ze wil erkenning en waardering voor wie ze is en werkt daar heel hard voor. Daarnaast is de verbinding met zichzelf, haar eigen lichaam, van wezensbelang. Zo kan ze gaan ervaren wie ze zelf is, wat zij vindt en wat ze zelf wil.

In dit geval besluit Hellen uiteindelijk haar naam te veranderen naar Heleen. Ze kiest voor haar eigen identiteit, waardoor haar overleden zus ook haar eigen identiteit krijgt.

Andere oorzaken van verstrikkingen

Een vroege dood is de meeste voorkomende oorzaak van verstrikkingen. Hieronder verstaan we niet-erkende miskramen, dood in het kraambed of bij een zware bevalling, een doodgeboren kindje, onderdeel zijn van een tweeling waarvan er een overlijdt, maar ook het overlijden van een ouder wanneer de kinderen jong zijn of het overlijden van een broer of zus op jonge leeftijd.

Maar er zijn er meer oorzaken. Deze hebben vaak een verband met gebeurtenissen in eerdere generaties van het familiesysteem waar trauma aan verbonden is. Denk hierbij aan:

• Seksueel misbruik
• Ongelukken waarbij doden zijn gevallen
• Moord
• Oorlogen
• Zelfmoord
• Uitsluiting uit de familie
• Faillissementen
• Adoptie
• Homoseksualiteit
• Psychiatrische problemen
• Onechtelijke geboortes

Zoals je ziet, kun je een verstrikking hebben met een familielid uit een eerdere generatie die te maken heeft gehad met zwaar trauma, waardoor hij of zij buitengesloten is geweest.

Bijvoorbeeld: als kind heb je het gedrag overgenomen van een oom die in een vorige generatie homoseksueel bleek te zijn. Hij werd buitengesloten want homoseksualiteit werd niet geaccepteerd. Onbewust heb jij je geïdentificeerd met deze oom, waardoor je nu worstelt met bepaalde gevoelens of gedrag. Dit lost zich op wanneer de oom weer gezien en erkend wordt. Het systeem accepteert namelijk geen buitensluiting.

Wat is het gevolg van een verstrikking

Zit je onbewust in een verstrikking dan uit zich dit op verschillende manieren. In algemene zin zie je vaak dat het leven niet stroomt. Je kunt niet je eigen leven leiden. Je bent loyaal aan de persoon waarmee je verstrikt bent.

Daardoor worstel je met bepaalde gevoelens en gedrag die eigenlijk niet van jou zijn. Maar wanneer jij je hier niet bewust van bent kun je dit niet veranderen.

Compensatiegedrag

Wat je gaat doen is bepaald gedrag laten zien omdat je gezien wilt worden. In de hoop dat je ouders je zien voor wie je bent ga je harder werken, je grappiger voordoen dan je bent of juist rebelleren. Feit is namelijk dat je door de verstrikking waar je in zit niet volledig gezien wordt voor wie jij echt bent. Voorbeelden:

• Je gaat harder werken in de hoop dat je gezien wordt
• Je zorgt altijd voor anderen en staat vrijwel onbegrensd voor ze klaar
• Je hebt veel moeite met het aangeven van gezonde grenzen
• Je vindt zelfzorg lastig
• Je bent prestatiegericht
• Je houdt alle ballen in de lucht
• Je schiet in de oververantwoordelijkheid, je draagt verantwoordelijkheid die niet van jou is
• Je laat perfectionistisch gedrag zien
• Je bent ontzettend eigenwijs en hiermee soms lastig voor je omgeving
• Je laat clownesk gedrag zien
• Je laat betweterig gedrag zien
• Je bent ontzettend koppig en laat geen ruimte voor anderen
• Je verveelt je snel en worstelt makkelijk met een bore-out
• Je onderschat jezelf
• Je durft niet te gaan staan voor wat je goed kunt (wist je dat dit op onderbewust niveau als verraad kan voelen naar een overleden broertje of zusje)
• Je vermijdt op alle mogelijke manieren de confrontatie met anderen door pleasegedrag te vertonen en jezelf weg te cijferen.
• Je kunt geen woorden of uiting geven aan je eigen behoeften
• Je voldoet aan het brave kind syndroom

Het belang van de cirkel rond maken

Wanneer er sprake is van een verstrikking moet het onzichtbare zichtbaar gemaakt worden. Dat betekent dat dingen erkend mogen worden zodat ze gezien zijn. Heb je een verstrikking met een doodgeboren broertje of zusje dan mag deze naar het licht gebracht worden. Zodat jij je leven weer vrij kunt leven.

Hierin schuilt ook een andere belangrijke levensles, namelijk het belang van het rondmaken van de cirkel bij heftige gebeurtenissen. Rouwprocessen zijn er om doorleefd te worden. Wat je nu niet aankijkt, komt als een boemerang terug. Dit geldt ook bij een scheiding: wanneer je jouw eerste partner niet werkelijk loslaat kan dit invloed hebben op de volgende relatie die je aangaat.

Een verstrikking doorbreken

Het loskomen van een verstrikking start met bewustwording. Een familieopstelling kan hierin ontzettend helpend zijn, omdat je inzicht krijgt in onbewust dynamieken.

De kracht van een familieopstelling

Een familieopstelling is er om het onzichtbare zichtbaar te maken. Zoals genoemd kent een familieopstelling drie basisprincipes: binding, ordening en balans.

Tijdens een familieopstelling kunnen patronen en dynamieken zichtbaar gemaakt worden. Dat kan op verschillende manieren: met representanten, vloerankers, poppetjes en paarden. Tijdens een familieopstelling breng je een vraagstuk in, dit kan iets zijn waar je in jouw leven tegen aanloopt.

Bijvoorbeeld:

• Hoe kan het dat het mij maar niet lukt om m’n grenzen aan te geven.
• Waarom saboteer ik mijzelf als het gaat om succes?
• Ik heb slecht contact met mijn vader, hoe komt dit?
• Ik beland steeds in toxische relaties, waarom?
• Het lukt mij niet om m’n eigen ruimte in te nemen.

De representanten, vloerankers of poppetjes staan in de opstelling symbool voor bepaalde elementen, thema’s of mensen uit je familiesysteem. Vervolgens ontstaat er een situatie die een onzichtbare dynamiek zichtbaar maakt.

Hiermee kun je een verstrikking dus zichtbaar maken. Het zou kunnen dat je erachter komt dat je niet op je eigen plek staat in het systeem. Of dat je een verstrikking hebt met een oom, tante, opa of oma uit een eerder generatie. Iedere opstelling is anders, het ontvouwt zich op het moment onder begeleiding van een ervaren opsteller.

Reflectie en verantwoordelijkheid

Op het moment dat je informatie krijgt, word je bewuster van je eigen patronen. Je ziet waarom je bepaalde dingen doet. Dit betekent dat je ook verantwoordelijkheid kunt pakken. Je hebt altijd op een bepaalde manier gehandeld omdat je onbewust verbonden was met iemand anders.

Nu kun je ervoor kiezen om de dingen anders te doen. Tijdens dit proces kom je jezelf tegen, dit hoort bij het groeiproces. Je kunt ervoor kiezen om dit proces te doorlopen met een coach. Het grote voordeel is dat je iemand hebt die je spiegelt, zodat je niet terugvalt in je patronen.

Grenzen stellen en zelfzorg

Als je uit een verstrikking stapt en je bewust wordt van je eigen gedrag is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Neem de tijd om de emoties en gevoelens een plek te geven, zodat je in jezelf de cirkel daadwerkelijk rondmaakt.

Zorg dat je tijd vrijmaakt waarin je dingen kunt laten bezinken. Op het moment dat je ervoor kiest om de dynamiek in je familiesysteem aan te kijken, kan dit ook beweging geven bij andere familieleden. Het vraagt van jou dat je jouw grenzen goed bewaakt zodat je uitgaat van wat jij wilt.

Familieopstelling en verstrikking

Herken jij je in de patronen en problemen die horen bij een verstrikking. Stroomt je leven niet en wil je inzicht in wat er op de onderlaag speelt. Door een familieopstelling te doen krijg je inzicht. Voorwaarts in Ontwikkeling verzorgt online en offline familieopstellingen. Ook organiseren we periodiek opstellingsdagen waar jij je voor in kunt schrijven.

Conclusie

Alle familieleden in een systeem zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wat er met een lid van de familie gebeurt, heeft invloed op anderen. Word een familielid buitengesloten vanwege conflict, oude pijn of een familiegeheim dan beïnvloedt dit de dynamiek van de familie. Daarmee raken we aan verstrikkingen.

Wanneer trauma’s of problemen niet zijn opgelost in het systeem, worden deze onbedoeld doorgegeven aan volgende generaties. Deze verstrikkingen laten zich zien door gedrag wat zich herhaalt, onverklaarbare symptomen of het gevoel dat je vastzit in een bepaalde dynamiek, waar je zelf bij niet uitkomt. Het herstellen van deze verbinding kan door middel van een familieopstelling. Bewustzijn is van groot belang voor heling en herstel.