Altijd pleasen, altijd geven – en nooit genoeg zijn.

Waarom veel HSP’ers denken dat hun gevoeligheid het probleem is, terwijl de kern vaak bij trauma en Rejection Sensitivity ligt

In onze praktijk zie ik veel hoogsensitieve mensen worstelen. Waarbij vaak wordt gedacht dat hun hoogsensitiviteit het probleem is waar ze mee aan de slag willen, in de hoop dat “dat het over gaat”. Het valt me op dat veel van onze klanten al verschillende coachtrajecten of andere therapieën gevolgd hebben. En toch zitten ze nog steeds niet lekker in hun vel. Met als gevolg frustratie over hun hoogsensitiviteit. Omgaan met hun HSP is het uitgangspunt geworden.

Veel hoogsensitieve mensen (HSP) denken dat hun gevoeligheid de oorzaak is van hun worsteling. Maar vaak is de hoogsensitiviteit op zichzelf zeker niet het probleem. Wat vaak écht pijn doet, is Rejection Sensitivity (RS).

Twee triggers

Rejection Sensitivity betekent letterlijk, angst voor de afwijzing of afwijzingsgevoeligheid. De angst voor de afwijzing kenmerkt zich door twee triggers namelijk, ‘goed doen’ & ‘erbij horen”.  

Goed doen gaat vooral over de angst om te falen, niet goed genoeg te zijn of de angst om door de mand te vallen (impostersyndroom). Ook kan het gaan om de angst om het niet goed te doen als kind, partner, ouder, werknemer of werkgever, ondernemer, vriend of vriendin.

Erbij horen raakt vaak aan de angst dat je niet goed genoeg bent, niet aardig genoeg bent, niet gewaardeerd wordt of anders bent waardoor je er niet bij hoort. Wanneer Rejection Sensitivity in “the lead” is lukt het niet om onderscheid te maken tussen wat feitelijk waar is en je beleving. Je interpreteert mentaal de signalen als afwijzing. Fysiek gezien is je zenuwstelsel in verhoogde staat van paraatheid, waardoor je stress-systeem continu waakzaam is en hyperalert is voor ‘gevaar’, de afwijzing. Het gevolg hiervan is dat jij je eigen ‘centrum’ verlaat. En vervloeit met het ‘centrum’ van de ander. Centrum kun je ook vertalen als grondgebied.

Verlies van authenticiteit

Wanneer jouw denken, doen en voelen volledig is afgestemd op het centrum of grondgebied van de ander verlies je het zicht op jouw eigen behoeftes wat ten koste gaat van jouw authenticiteit. Het “authentieke zelf” maakt plaats voor het “aangepaste zelf”. Kenmerken en signalen van het aangepaste zelf zijn:

• Je zegt ja, terwijl je nee voelt.
• Je stemt je constant af op anderen (“wat zullen zij vinden?”).
• Je voelt spanning in je lijf (schouders hoog, ademhaling oppervlakkig).
• Je gebruikt humor, perfectionisme of drukte om ongemak te maskeren.
• Je ervaart leegte of zinloosheid na sociale contacten.
• Je innerlijke criticus is actief: “Doe normaal, stel je niet aan, pas je aan.”
• Je voelt je vaak moe, uitgeput of hebt last van stressklachten.
• Je doet vooral wat veilig voelt, niet wat je eigenlijk wilt.
• Je hebt geen oog meer voor jouw behoeften en kwaliteiten.

Hulp van paarden bij afwijzingsgevoeligheid

Paarden zijn meesters in het herkennen van rejection sensitivity en de onderliggende oorzaken. Paarden zijn prooidieren en daardoor vluchtdieren, dat is de reden dat zij leven in een kudde. De kudde heeft maar één strategie en dat is overleven. Om de overlevingsstrategie te kunnen waarborgen zijn authenticiteit en congruentie belangrijke uitgangpunten in de kudde. Een dubbele agenda of aangepast gedrag vormen een gevaar voor de overlevingsstrategie van de paardenkudde.

Wanneer wij als mensen in de paardenkudde komen willen de paarden maar één ding van ons weten en dat is: ben jij in staat om samen met ons, onze overlevingsstrategie te waarborgen of niet?  Wanneer jij leeft vanuit het aangepaste zelf gaat dit ten koste van jouw authenticiteit en congruentie. Daar zullen de paarden direct op reageren met verschillende signalen die we kalmerende signalen noemen. Wat mij betreft geen magie of paarden fluisteren. Maar met twee benen op de grond je eigen leiderschap aankijken. Durf jij te zijn wie je werkelijk bent op jouw eigen grondgebied? Of laat jij je afleiden door gericht te zijn op het grondgebied van de ander waardoor jij eigen grondgebied verwaarloosd wat ten koste gaat van je eigen energie, voelen en denken?

Het ware zelf

Coachklanten vragen mij vaak `Hoe weet ik dan wanneer ik mijn ware zelf leef? Op mijn eigen grondgebied vanuit mijn eigen centrum?’

De bevrijding ligt in het onderscheid durven maken. Niet alles wat schuurt, is een teken dat jij harder moet werken. Soms is iets gewoon niet passend. Soms mag je gewoon zeggen: “Dit past niet bij mij”!

Een paar signalen dat het níet om een RS-trigger gaat, maar om een gezonde grens:

• Je voelt geen paniek, maar een rustige helderheid: “Dit klopt niet voor mij.”
• Hoe hard je ook geeft, je energie loopt alleen maar weg.
• Je voelt opluchting als je innerlijk besluit: “Dit laat ik los.”

Andere kenmerken en signalen die kunnen horen bij het ware zelf:

• Je voelt ruimte en ontspanning in je lijf (ademhaling dieper, schouders losser).
• Je spreekt eerlijk uit wat je vindt en voelt, zonder je te verantwoorden.
• Je voelt energie en plezier bij wat je doet.
• Je keuzes komen voort uit je eigen waarden en verlangens.
• Je ervaart verbinding: “dit ben ik echt”,  ook als anderen het anders zien.
• Je weet wat jouw kwaliteiten zijn.
• Je vertrouwt je intuïtie en laat die meewegen in beslissingen.
• Je voelt creativiteit en speelsheid stromen.
• Je ervaart meer innerlijke rust, ook als de situatie niet perfect is.

Kort gezegd:

• Het aangepaste zelf leeft vanuit overleven.
• Het ware zelf leeft vanuit verbinding en vrijheid.

Hoe ontstaat Rejection Sensitivity

Rejection sensitivity is geen specifiek kenmerk van hoogsensitiviteit. Toch hebben veel HSP-ers last van RS juist door hun gevoeligheid en hoog waarnemend vermogen.

Traumatische ervaringen liggen vaak ten grondslag aan RS. Gebeurtenissen die het gevoel van afwijzing versterken. De traumatische ervaringen kun je onderscheiden in twee soorten: acuut trauma en ontwikkelingstrauma.

Als het gaat om acuut trauma kun je denken aan verlatingstrauma zoals: het overlijden van dierbaren, ziekenhuisopnames, adoptie en scheiding. Of mishandeling op emotioneel, fysiek of seksueel gebied.

Bij ontwikkelingstrauma gaat het over een langere periode waarin je regelmatig het gevoel hebt gehad dat je het niet goed deed of er niet bij hoorde omdat je niet oké was. Hierin onderscheiden we twee soorten trauma’s namelijk: de dagelijkse trauma’s zoals niet krijgen van dat wat op dat moment nodig was, troost, erkenning, begrip, leren omgaan met gevoelens (zeur niet zo, doe niet zo stom). En persoonlijke trauma’s die ontstaan door te weinig aandacht voor de ontwikkelfase van een kind.

Het is natuurlijk ook mogelijk dat verschillende varianten van de trauma’s door elkaar heen lopen. Bijvoorbeeld een langdurige ziekenhuisopname die valt onder een acuut trauma wordt al gauw een combinatie met een persoonlijk trauma, omdat de ontwikkelfase van het kind wordt doorkruist door de ziekenhuisopname. Vroeger waren ouders dan ook niet altijd beschikbaar om het kind te troosten omdat de faciliteiten die we nu kennen er toen niet waren.

Ziekenhuisopname: Uit de praktijk gegrepen

“Als ik maar lief ben, als ik maar goed mijn best doe, dan krijg ik misschien toch een beetje aandacht en liefde.”

Gevolg van traumatische gebeurtenissen

Het gevolg van traumatische gebeurtenissen kan leiden tot RS of makkelijker gezegd afwijzingsgevoeligheid. Waardoor je aangepast gedrag laat zien zoals pleasen, veel geven en jezelf eindeloos aan gaat passen totdat er bijna niets meer van jezelf overblijft. Je hebt je eigen grondgebied verlaten en bent vooral gericht op het grondgebied van de ander. De prijs die je hiervoor betaalt is hoog. Je voelt je moe en uitgeput. Je ervaart frustratie, angst, spanning en lichamelijke of geestelijke klachten. Wat weer impact heeft op je relaties, je werk en je privéleven. We reiken uit naar de ander in de hoop dat we eindelijk bevestigd worden. Maar de keerzijde is dat je grenzen overschrijdt en langzaam onzichtbaar wordt. Je vervreemdt van jezelf, terwijl je nog steeds niet dat gevoel van waardering krijgt waar je zo naar verlangt. En hoe hard je ook je best doet: het is nooit genoeg. Er zullen altijd mensen zijn die iets van je vinden, je afwijzen of je niet waarderen.

Waarom we dit doen

We plaatsen ons gevoel van vertrouwen en welbevinden vaak buiten onszelf, in de handen van de ander. Omdat dat veiliger lijkt. Want als je je maar genoeg aanpast, hoef je, je niet schuldig te voelen. Toch heeft dit mechanisme een hoge prijs. Uiteindelijk leef je meer het leven van anderen dan dat van jezelf. Je blijft in een soort theater van aanpassen, terwijl de harde realiteit is dat je de verbinding met jezelf bent kwijtgeraakt.

Hoe wil jij terugkijken?

Stel dat je jouw levensfilm vooruit spoelt naar het einde van jouw leven. Als je terugkijkt: wil je dan zien dat je je hele leven hebt aangepast om in de ogen van anderen goed te zijn? Of wil je kunnen zeggen dat je in elk geval trouw bent gebleven aan de belangrijkste persoon in jouw leven, namelijk jezelf?

Want pas als je trouw blijft aan jezelf, kun je ook écht een waardevolle verbinding aangaan met de ander.

Reflectievraag & oefening

• Waar in je leven zeg jij te vaak “ja” terwijl je eigenlijk “nee” voelt?
• Hoe zou het zijn als je dat masker even afzet en eerlijk zegt: “Dit past niet bij mij”?

Tot slot: Patronen durven doorbreken

Veel patronen van pleasen en jezelf wegcijferen vinden hun oorsprong in oude wonden. De moeder- of vaderwond, emotioneel onbeschikbare ouders of een belast familiesysteem kunnen maken dat je je bestaansrecht bent gaan ontlenen aan “lief zijn” en “goed je best doen”.

Die diepe pijn vormt de voedingsbodem voor RS. Copingstijlen en aangepast gedrag zijn daar een logisch gevolg van, maar ze houden je gevangen in een overlevingsmodus.

Het goede nieuws is: je kunt dit patroon doorbreken. Door jezelf steeds weer terug te brengen naar de vraag: “Wat voelt waar voor mij? Wat past bij mij?”

Paarden helpen ons dit te oefenen, omdat zij feilloos reageren op innerlijke helderheid en grenzen.

Echte verbinding ontstaat niet door jezelf weg te geven, maar door trouw te blijven aan jezelf. En dat is misschien wel de grootste heling die je jezelf en de generaties na jou kunt geven.